KUDÂME b. MAZ‘ÛN

590 yılı civarında Mekke’de doğdu. Kureyş kabilesinin Benî Cumah koluna mensuptur. Oğlu Ömer’den dolayı künyesinin Ebû Ömer olduğu da kaydedilir. Annesi Gaziyye bint Huveyris b. Anbes el-Cumahî’dir. Kudâme, Resûlullah Dârülerkam’da İslâmiyet’i tebliğe başlamadan önce kardeşi Abdullah ile birlikte müslüman oldu. Tanınmış sahâbî Osman b. Maz‘ûn da onun kardeşidir. Her üç kardeş İkinci Habeşistan hicretine katıldı. Aile Mekke’den Medine’ye hicret edince ensardan Abdullah b. Seleme el-Aclânî’nin evine yerleşti. Hz. Peygamber daha sonra onlara Medine’de bir arazi tahsis etti ve evlerinin yerini kendi eliyle çizerek belirledi (İbn Sa‘d, III, 396).

Kudâme b. Maz‘ûn Bedir, Uhud, Hendek gazveleri başta olmak üzere Resûl-i Ekrem’in bulunduğu bütün savaşlara katıldı. Hz. Peygamber kendisini, İran kisrâsının valisi Münzir b. Sâvâ’dan toplanan cizyeyi teslim almak üzere elçi olarak Bahreyn’e gönderdi. Hz. Ömer’in hilâfeti döneminde Bahreyn valiliğine getirildi. Kudâme bu görevde iken Abdülkays kabilesinin reisi Cârûd b. Muallâ Hz. Ömer’e onun içki içtiğini haber verdi, şahit olarak da Ebû Hüreyre’yi gösterdi. Ebû Hüreyre ise Kudâme’yi içki içerken değil sarhoşken gördüğünü söyledi. Hz. Ömer, muhtemelen Ebû Hüreyre’nin Cârûd’un kız kardeşiyle evli olması dolayısıyla bu şahitliği yeterli görmeyip Kudâme’yi cezalandırmayınca (Ahmed b. Hüseyin el-Beyhakī, VIII, 316) Ebû Hüreyre, Kudâme’nin hanımı Hind bint Velîd’in şahitliğine başvurulabileceğini bildirdi. Hind de olayı doğrulayınca Hz. Ömer Kudâme’yi valilikten azlederek cezalandırmaya karar verdi (20/641). Suçlamayı kabul etmeyen Kudâme ise içki içmiş olsa bile, inandıktan sonra imanda ve iyi amelde sebat edenlerin tattıkları şeylerden dolayı sorumlu tutulmayacağını ifade eden âyeti (el-Mâide 5/93) delil göstererek cezalandırılmaması gerektiğini söyledi. Ancak Hz. Ömer bu âyeti yanlış yorumladığını belirterek ona seksen değnek vurulmasını emretti. Kudâme b. Maz‘ûn 36 (656) yılında vefat etti; onun 56’da (676) öldüğü de rivayet edilmiştir.

Kudâme’nin Hz. Ömer’in kız kardeşi Safiyye ile olan evliliğinden kızı Remle dünyaya geldi. Hz. Ömer de onun kız kardeşi Zeyneb ile evlendi. Kudâme’nin diğer hanımı Hind bint Velîd’den Fâtıma ve Ömer, Fâtıma bint Ebû Süfyân ile evliliğinden Âişe, bir câriyeden de Hafsa adlı çocukları doğdu. Arap dili ve edebiyatı âlimi İbn Sellâm el-Cumahî’nin büyük dedesi Sâlim Kudâme’nin âzatlısıdır.

BİBLİYOGRAFYA

Müsned, II, 130.

Buhârî, “Meġāzî”, 12, 13.

İbn Mâce, “Nikâḥ”, 14.

Abdürrezzâk es-San‘ânî, el-Muṣannef, IX, 240-243.

İbn Sa‘d, eṭ-Ṭabaḳāt, I, 276; III, 396, 401; V, 560-561; VIII, 269.

Zübeyrî, Nesebü Ḳureyş, s. 394.

Belâzürî, Fütûḥ (Rıdvân), s. 92-93.

Taberî, Târîḫ, Beyrut 1407/1987, II, 516; III, 78.

İbn Ebû Hâtim, el-Cerḥ ve’t-taʿdîl, VII, 127.

Dârekutnî, es-Sünen (nşr. Abdullah Hâşim Yemânî el-Medenî), Kahire, ts. (Dârü’l-mehâsin), III, 166.

Ahmed b. Hüseyin el-Beyhakī, es-Sünenü’l-kübrâ, Haydarâbâd 1344, VIII, 315-316.

İbn Abdülber, el-İstîʿâb (Bicâvî), III, 1277-1279.

İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ġābe, IV, 394-396.

Zehebî, Aʿlâmü’n-nübelâʾ, I, 161-162.

İbn Hudeyde, el-Miṣbâḥu’l-muḍî (nşr. Muhammed Azîmüddin), Beyrut 1405/1985, I, 246-247.

İbn Hacer, el-İṣâbe, III, 228-229.