LÜBÂBÜ’l-ELBÂB Avfî’nin (ö. 629/1232 [?]) kaleme aldığı İran edebiyatında ilk şuarâ tezkiresi.
Müellif: Tahsin Yazıcı
618 (1221) yılında tamamlanan ve Farsça şiir yazan 300’e yakın şairin hayat hikâyesiyle seçme şiirlerini ihtiva eden bir tür antoloji niteliğindeki eser, Afganistan ve Kuzey Hindistan’da hüküm süren Gur Sultanı Şehâbeddin Muhammed’in memlüklerinden Melik Nâsırüddin Kabâce’nin veziri Aynülmülk Fahreddin Hüseyin’e ithaf edilmiştir. Şiirin ve şairliğin mahiyetine dair bir önsözle başlayan eserde şiirle ilgilenen sultanlar, vezirler ve ileri gelen devlet ricâli, âlimler ve imamlar hakkında bilgi verilmiş, daha sonra şairlerin hayatına ve şiirlerine geçilmiştir. Yazar örnek şiirleri kaydetmeden önce bunların değeri hakkında açıklamalarda bulunmuştur. Bu bakımdan Avfî’nin tezkiresi Ebû Mansûr es-Seâlibî’nin Yetîmetü’d-dehr’ine benzemektedir. Lübâbü’l-elbâb şairler hakkında bazan çok az bilgi içermesine, ölüm tarihlerini bile kaydetmemesine, üslûbunun ağırlığına, örnek verilen şiirlerin bazan şairin üslûbu hakkında bir fikir vermemesine rağmen Fars şiirinin ilk dönemleri hakkında değerli bilgiler içermektedir. Çağdaşı şairlerden birçoğu ile görüşen müellifin bu döneme dair verdiği bilgiler de önemli kabul edilmektedir. Tezkirede ayrıca başka kaynaklarda adına ve şiirlerine rastlanmayan şairlerden örnek parçalar yer almaktadır.
Eserin önce Edward Granville Browne tarafından II. cildi (London-Leiden 1903), ardından E. G. Browne ve Mirza Muhammed Han Kazvînî tarafından I. cildi (London-Leiden 1906), yayımlanmış, daha sonra bu baskı esas alınarak Saîd-i Nefîsî’nin açıklama ve notları ile birlikte bir cilt halinde Tahran’da basılmıştır (1335 hş.). Lübâbü’l-elbâb, Seyyid Ali el-Hüseynî tarafından 1591-1592’de yazılan Bezm-ârây adlı esere küçük bazı ifade değişiklikleriyle ve Avfî’nin adı zikredilmeden aynen alınmıştır.
BİBLİYOGRAFYA
Avfî, Lübâbü’l-elbâb (nşr. E. G. Browne – Muhammed Kazvînî), London-Leiden 1903-1906, I-II.
Browne, LHP, I, 450-451.
Storey, Persian Literature, I, 2, 783.
Ahmed Gülçîn-i Meânî, Târîḫ-i Teẕkirehâ-yı Fârsî, Tahran 1350 hş., II, 77-86.
Nezîr Ahmed, “Taʿlîḳātî ber Lübâbü’l-elbâb”, Ferheng-i Îrân-zemîn, XIX, Tahran 1352 hş., s. 89-105.
M. Ali Taberî, Zübdetü’l-âs̱âr, Tahran 1372 hş., s. 336.
J. Matīnī, “ʿAwfī”, EIr., III, 118.
Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2003 yılında Ankara’da basılan 27. cildinde, 241-242 numaralı sayfalarda yer almıştır.