MAHFİL

Zilkade 1338 – Ramazan 1344 (Temmuz 1920 – Mart 1926) tarihleri arasında altmış sekiz sayı yayımlanmıştır. Tâhirülmevlevî, Ferid Bey ve Karahisarlı Ahmed Efendi tarafından kurulmuş olmasına rağmen hem para hem yazı yükü büyük oranda sahibi, müdürü ve muharriri görünen Tâhirülmevlevî’nin üzerinde kalmıştır. Derginin adı bazı kaynaklarda Mahfel olarak geçmekteyse de (meselâ bk. Hasan Duman, Arap Harfli Süreli Yayınlar Toplu Kataloğu, İstanbul 1986, s. 226) onuncu sayısında yayımlanan “Mahfel mi Mahfil mi” başlıklı yazıda derginin adının Mahfil olduğu belirtilerek konuya açıklık getirilmiştir. Başlık altında kendini “dinî, ilmî, edebî, içtimaî mecmûa-i İslâmiyye” olarak tanımlayan dergide bu konulardan başka tarih, intikād, fen, felsefe, tasavvuf gibi bölüm başlıkları da bulunmaktadır. Yayın politikasını ifade eden, “Yazarın şahsiyeti değil yazının ehemmiyeti nazarı dikkate alınır” ifadesine başlık klişesi içinde yer verilmiştir.

Tâhirülmevlevî’den (Tâhir Olgun) başka belli başlı yazarları arasında Ferid (Kam), Aksekili Ahmed Hamdi, Suûdülmevlevî, İskilipli Mehmed Âtıf, Mehmed İzzet, Tokadîzâde Şekib, Şeyh Abdülbâki (Baykara), Muhiddin Râif (Yengin), Hüseyin Vassâf, Erkân-ı Harbiyye Kaymakamı Miralay Abdurrahman, Bergamalı Cevdet, Reşid Mazhar, Ahmed Remzi (Akyürek), Ödemişli M. Muammer, İhsan Mahvî ve Mazhar Osman (Usman) bulunmaktadır.

Mevlevîmeşrep bir havanın kendini hissettirdiği Mahfil’de Tâhirülmevlevî o ayın dinî aktüalitesinden hareket ederek “Zebh-i İsmâil”, “Vakfe-i Arafât”, “Rebîülevvel ve Mevlid-i Şerîf”, “Şa‘bânü’l-muazzam, Leyle-i Berâe, Surre-i Hümâyun, Mahya, Yevm-i Şek”, “Ramazân-ı Şerîf ve Oruç”, “Bayram Namazı”, “Yeni Sene ve Hicrî Tarih”, “Muharrem ve Matem”, “Na‘t-ı Şerîf” gibi başlıklar taşıyan şiirler ve dinî-kültürel hayata ilişkin yazılar yazmıştır. Ferit Kam’ın, Dârülfünun’da verdiği “âsâr-ı edebiyye tedkīkātı” derslerine ait notlarından “Vezn-i Arûz ile Arap Acem Edebiyatına Dair Bir İki Söz”, “Arap Romanları”, “Câhiliye Âsârından Birkaç Numûne”, “İran Edebiyatı” gibi bölümlerle “Edebiyyât-ı Sûfiyye” ve “Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî” gibi yazıları yayımlanmıştır.

Dinî inançları zedeleyici yazı ve gelişmelerin de konu edildiği dergide Tâhirülmevlevî, Dârülmuallimîn’de Doktor Cevdet Nasûhî tarafından verilen bir konferansa “Mâhud Hezeyân Konferansı” ve Abdullah Cevdet’in Bahâîlik lehindeki yazısına karşı “Benî Kurayza Meselesi” adlı makalelerle cevap vermiştir. Ayrıca Tedkīk-i Müellefât-ı Osmânî Heyeti ile “resm-i Osmânî” konusunda çıkan anlaşmazlığa dair yazdığı seri yazılarla tartışmalara girmiş, bunlardan ilki dolayısıyla hakkında dava açılmıştır. İskilipli Mehmed Âtıf’ın Cenab Şahabeddin’in Peyâm-ı Sabah’ta yayımlanan “Yarınki Efkâr-ı İslâmiyye” yazısına verdiği cevaplar ve “Oruç Meselesi Hakkında Cevap” adlı makalesi de aynı bağlamdaki yazılardandır.

Dergide dikkati çeken diğer yazılar arasında Mehmet Ali Ayni’nin “Kur’ân-ı Kerîm’in Tercümesi Meselesi”, Aksekili Ahmed Hamdi’nin “Gazzâlî’nin Ruh Hakkındaki Telakkıyâtı”, Mehmed İzzet’in “Hakîkat-ı Mahza ve Aynştayn”, “Ulûm-i Riyâziyye ve Ulûm-ı Hey’et”, “İlm-i Hey’et ve İnsanlar”, “Fezâ ve Semâ”, Bergamalı Cevdet’in bir seri oluşturan “Tefsirler ve Müfessirler”, Şerefeddin’in (Yaltkaya) “Felsefe-i Kadîmeden Birkaç Yaprak”, Muhiddin Râif’in “İngiliz Sünûhât-ı Edebiyyesi Numûnelerinden”, Reşid Mazhar’ın “Anatole France’ın Vefatı Münasebetiyle”, “Monsieur Lucien Bois Cenapları ile Mülâkat”, Mahfil imzasıyla “Yeni Telemak Tercümesi ve Fenelon”, Erkân-ı Harbiyye Kaymakamı Miralay Abdurrahman’ın “Yeni Bir Mu‘cize-i Kur’ân” ile bir seri oluşturan “Arzın Son Günü”, Ödemişli Muammer’in “Edebiyatta Teceddüd”, Sâdî’nin “Âlem-i İslâm Salnâmesi”; Mazhar Osman’ın “Keyif Veren Zehirler”i bulunmaktadır. Şahıslar ve eserleri üzerine yazılmış makalelerin de önemli bir yer tuttuğu Mahfil’de Mehmed Esad Dede, Osman Nevres, Osman Şems, Avni Bey (Yenişehirli), Sâlih Zeki, Ali Emîrî Efendi, Karahisarlı Ahmed Dede, Müneccimbaşı Hüseyin Hilmi Efendi, Kamil Flamaryon bu tür yazılara konu olan isimlerden bazılarıdır.

Mahfil için dönemin yerli ve yabancı basınında bazı yazılar kaleme alındığı, dergideki haber ve iktibaslardan anlaşılmaktadır. Peyâm-ı Sabah’ta Ali Kemal ve Cenab Şahabeddin’e ait övücü iki yazı, Vakit gazetesinde ise aleyhte bir yazı çıkmıştır. Paris’te yayımlanan Revue du monde musulman dergisi bir sayısında Mahfil sayılarını içeriğiyle tanıtmıştır. Mahfil’de zaman zaman bu dergiden çevrilen yazılara da yer verilmiştir.

Genel olarak on altı veya yirmi, bazı sayıları sekiz veya yirmi dört sayfa olarak hicrî ay başlarında yayımlanan dergi, okuyucularına Hint Masalları ve Şeyh Galib’in Hüsn ü Aşk’ını forma forma ek olarak vermiş, 11 ve 23. sayıları da ramazan sayısı olarak çıkmıştır. Sürekli bir tiraj problemi olan dergide zaman zaman satışların 150-200’ü aşmamasıyla ilgili şikâyetlere yer verilmiştir.

Mahfil, birleştirilerek çıkarılan 32 ve 33. sayılar (Cemâziyelâhir-Receb 1341) dışında 67. sayısına kadar düzenli yayımlanmıştır. Tâhirülmevlevî’nin Ankara İstiklâl Mahkemesi’nce tutuklu olarak yargılandığı üç ay boyunca neşredilmemiş, onun suçsuz bulunup serbest kalınca çıkardığı 68. sayıdan sonra ise tamamen kapanmıştır. Dergi üzerine bazı lisans tezleri yanında Zekeriya Kantaş Mahfil Dergisi: İnceleme, Tahlilî Fihrist adlı bir yüksek lisans tezi hazırlamıştır (I-II, 2001, Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü).

BİBLİYOGRAFYA

Mahfil dergisi koleksiyonu, İSAM Ktp., nr. D. 00597.

Tâhirülmevlevî, Matbuat Alemindeki Hayatım ve İstiklal Mahkemeleri (haz. Atilla Şentürk), İstanbul 1991, s. 70-194, 380-383.

Atilla Şentürk, Tahirü’l-Mevlevi: Hayatı ve Eserleri, İstanbul 1991, s. 31-38.

Tanju Oral, “Mahfel”, TDEA, VI, 112.