MAHLÛF, Haseneyn Muhammed

14 Şevval 1307 (3 Haziran 1890) tarihinde Kahire’de doğdu. Çok sayıda âlim yetiştiren bir aileye mensup olup Mâlikî âlimi ve Ezher yöneticilerinden Muhammed Haseneyn el-Adevî’nin oğludur. On bir yaşında Ezher’e girdi; aralarında babasının ve Abdullah Dirâz’ın da bulunduğu âlimlerden ders aldı. Ezher’deki öğrenimini tamamladıktan sonra Medresetü’l-kazâi’ş-şer‘î’nin yüksek kısmına kaydoldu. Buradaki öğreniminin ardından 1914’te âlimiyye pâyesi aldı. 1916 yılından itibaren Kınâ, Deyrût, Feşn, Kahire ve Tanta şer‘î mahkemelerinde kadı olarak görev yaptı, 1941’de İskenderiye Şer‘î Mahkemesi başkanı oldu. 1942’de Adalet Bakanlığı Şer‘î Mahkemeler müfettişliğine getirildi. Aralarında şer‘î mahkemeler, vesâyet altındaki kimselerin şahsî ve malî haklarının denetimiyle görevli adlî kurumlara (el-mecâlisü’l-hasbiyye) ait kanunların da bulunduğu bazı önemli reform projelerine katıldı. Üç yıl kadar Medresetü’l-kazâi’ş-şer‘î’nin ihtisas bölümünde İslâm hukuku dersleri okuttu. 1944’te Yüksek Şeriat Mahkemesi nâibliğine seçildi. 1945-1950 ve 1952-1954 yıllarında Mısır müftülüğü yaptı. Emekli olduktan sonra el-Meşhedü’l-Hüseynî’de fıkıh, tefsir ve hadis dersleri verdi.

Uzun süre Ezher Fetva Kurulu başkanlığı yapan Haseneyn Mahlûf Mecmau’l-buhûsi’l-İslâmiyye, Cemâatü kibâri’l-ulemâ ve Râbıtatü’l-âlemi’l-İslâmî üyeliklerinde bulundu. Ayrıca Medine el-Câmiatü’l-İslâmiyye ve Suudi Arabistan Yüksek Yargı Meclisi’nin kurucu üyelerindendi. Cem‘iyyetü’n-nühûd bi’d-da‘veti’l-İslâmiyye ve Cem‘iyyetü’l-buhûsi’l-İslâmiyye başkanlığı da yapan Mahlûf çeşitli dönemlerde bazı nişan ve ödüller aldı. Tanta Mahkemesi başkanı iken ikinci dereceden, Mısır müftüsü iken birinci dereceden “ilmî taltif kisvesi”, 1983’te Kral Faysal Milletlerarası İslâm’a hizmet ödülü, 1986’da sanat ve edebiyat nişanı, 1989’da şeref madalyası, Ezher’in 1000. yılı kutlamalarında birinci dereceden ilim ve sanat nişanı ile ödüllendirildi. Haseneyn Mahlûf 16 Nisan 1990 tarihinde vefat etti.

Eserleri. 1. Kelimâtü’l-Ḳurʾân. Kur’an sözlüğü niteliğinde olan ve sûrelerin mushaftaki tertibi dikkate alınarak hazırlanan eser (Kahire 1965, 1979, 1994; Beyrut 1404/1984) Ramazan Işık tarafından Kelime Kelime Kur’ân-ı Kerîm Lugatı ve Açıklaması adıyla Türkçe’ye çevrilmiştir (İstanbul 1991).

2. Ṣafvetü’l-beyân li-meʿâni’l-Ḳurʾân (I-II, Kahire 1956; Küveyt 1407/1987). Kur’ân-ı Kerîm’in kısa açıklamalar şeklinde tefsiridir.

3. Fetâvâ şerʿiyye ve buḥûs̱ İslâmiyye (I-II, Kahire 1951; Kahire, ts. [Dârü’l-i‘tisâm]). Mahlûf’un Mısır müftülüğü ve Ezher Fetva Kurulu başkanlığı görevlerinde iken çeşitli konularda verdiği fetvaların bir araya getirilmesiyle oluşmuştur. Naim Erdoğan eseri İslâmî Araştırmalar-Şerî Fetvâlar adıyla Türkçe’ye çevirmiştir (İstanbul 1978).

4. el-Mevârîs̱ fi’ş-şerîʿati’l-İslâmiyye (Kahire 1952, 1954). Ali Hastaoğlu ve H. Tahsin Feyizli tarafından İslâm’da Miras Hukuku adıyla Türkçe’ye tercüme edilmiştir (Ankara, ts. [Nur Yayınları]).

5. Esmâʾullâhi’l-ḥüsnâ ve’l-âyâtü’l-kerîmetü’l-vâride fîhâ (Kahire 1994).

6. Ḥükmü’ş-şerîʿati’l-İslâmiyye fî meʾtemi leyleti’l-erbaʿîn (Kahire 1968, 3. bs.).

7. er-Rıfḳ bi’l-ḥayevân fi’ş-şerîʿati’l-İslâmiyye (Kahire 1914).

8. Müẕekkirât dâʿiye (Kahire, ts. [Şirketü’l-emel li’t-tıbâ’a ve’n-neşr]).

Mahlûf’un risâle tarzındaki eserlerinden bazıları da şunlardır: et-Tefsîr ve’l-müfessirûn, el-Aḫlâḳu’l-İslâmiyye, Taʿlîmü’ş-şîʿati’l-İsmâʿîliyye, Fażlu tilâveti’l-Ḳurʾâni’l-ʿaẓîm, Tefsîru sûreti’l-Ḳadr.

Haseneyn Mahlûf ayrıca İbn Teymiyye’nin Şerḥu’l-ʿAḳīdeti’l-İṣfahâniyye (Kahire 1966, 1983; Riyad 1995), İbn Hacer el-Heytemî’nin ed-Dürrü’l-menḍûd fi’ṣ-ṣalât ve’s-selâm ʿalâ ṣâḥibi’l-maḳāmi’l-maḥmûd (Kahire 1961), Osman b. Ahmed en-Necdî’nin Hidâyetü’r-râġıb li-şerḥi ʿUmdeti’ṭ-ṭâlib (Kahire 1960; Beyrut 1995, 3. bs.) adlı eserlerini neşretmiş, İbnü’l-Cezerî’nin ʿUddetü’l-Ḥıṣni’l-ḥaṣîn min kelâmi seyyidi’l-mürselîn isimli eserini şerhetmiştir (Kahire 1961).

BİBLİYOGRAFYA

Haseneyn Muhammed Mahlûf, Müẕekkirât dâʿiye, Kahire, ts. (Şirketü’l-emel li’t-tıbâ‘a ve’n-neşr), s. 11-29, 143-146.

en-Neşretü’l-Mıṣriyye li’l-maṭbûʿât: 1961-1962, Kahire 1963, s. 20, 34, 39.

Ahmed M. Mansûr v.dğr., Delîlü’l-maṭbûʿâti’l-Mıṣriyye: 1940-1956, Kahire 1975, s. 22, 28, 31.

J. J. G. Jansen, The Interpretation of the Koran in Modern Egypt, Leiden 1980, s. 61.

Zeyneb Abbâs Fevânîsî v.dğr., Delîlü’l-kitâbi’l-Mıṣrî: 1983, Kahire 1983, s. 121.

Nâdiye Seyyid İbrâhim v.dğr., Delîlü’l-kitâbi’l-Mıṣrî: 1988, Kahire 1988, s. 76.

en-Neşretü’l-ʿArabiyye li’l-maṭbûʿât: 1994, Tunus 1996, s. 56.

M. Hayr Ramazan Yûsuf, Tetimmetü’l-Aʿlâm, Beyrut 1998, I, 140-142.

Ahmed el-Alâvine, Ẕeylü’l-Aʿlâm, Cidde 1418/1998, s. 71.

Nizâr Abâza – M. Riyâz el-Mâlih, İtmâmü’l-Aʿlâm, Beyrut 1999, s. 79.

“Maḫlûf, Ḥaseneyn Muḥammed”, el-Mevsûʿatü’l-ʿArabiyyetü’l-ʿâlemiyye, Riyad 1999, XXII, 460-461.