Maryam Akbarinoshad. Şah İsmail ve Osmanlı ile ilişkileri. Yüksek lisans tezi (2011)

Maryam Akbarinoshad. Şah İsmail ve Osmanlı ile ilişkileri. Yüksek lisans tezi. Ankara: T.C. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2011, VII+186 s.

Özet

Şah İsmail, Safevî Tarikatı’nın yıllar süren çabalarını sonuçlandırarak, Akkoyunlu Devleti’ni bertaraf ettikten sonra, Safevî Devletini kurdu. Şah İsmail Şiî mezhebinî resmî mezhep ilan ederek yıllardan beri Sünnî olan İran halkını bu mezhebi kabul etmeye mecbur bıraktı. Devletin genişleme faaliyetlerinin akabinde İran coğrafyasında bir birlik kurup ve farklı bölgelere seferler düzenleyerek, kendisine başkaldıran emirleri mağlûp etti. Kısa zamanda devletinin sınırlarını genişleten Şah İsmail, iki güçlü rakiple karşı karşıya geldi. Bunlar doğuda Özbekler, batıda Osmanlılar idi. Özbekleri bertaraf ettikten sonra, Osmanlı Devleti’ni yıkmak için Anadolu’yu karıştırmayı başladı. Nur Ali Halife ve Şahkulu gibi isyanlarla hedefine vardı. Osmanlı Sultanı II. Bayezid’in olumlu ve yumuşak politikası sebebiyle amacına daha rahat vardı. Bu gelişmeler sırasında, çocukluğundan beri hep yanında olan ve onu himaye eden Kızılbaşlar ona destek verdi. Osmanlı Sultanı Yavuz Sultan Selim tahta geçince, ilk olarak Anadolu’daki Şah İsmail taraftarlarına karşı harekete geçti. Anadolu’daki Şah İsmail taraftarlarını ortadan kaldıran Yavuz Sultan Selim, savaş için İran’a doğru yola çıktı. Yavuz Sultan Selim ve İsmail arasında gerçekleşen Çaldıran Savaşı’nda Şah İsmail yenildi. Bunun nedeni ordusunun ateşli silahların ordusunda kullanılmamasıydı. Bu yenilgiden sonra eski cesaretini kaybeden Şah İsmail, ılımlı politikalarla devletini ayakta tutmaya devam etti. Şah İsmail 1524’te vefat ettikten sonra Erdebil’de gömüldü.

Abstract

Shah Esmail gave an end to the efforts of the Safawid religious orders activities and efforts. After eliminating the Aqqoyunlu state he was formed the Safawid state. Shah Esmail, forced people who were Sunnite since old years to accept Shiite as the official denomination. Regarding to his state development he made a unity in Irans geography and he planned different trips to repress different princes who were ruling in each part of Iran. Shah Esmail developed his borders in short period of time. He was faced with two powerful rivals. One Was Uzbeks in east and the other was Ottomans in west. After repressing the Uzbeks, he started to mix Anatolia by planning some riots such as Nur Ali Halife and Shah Kulu. He was reached to his targets because of the soft and positive policy of the Sultan of Ottoman Empire II. Bayezit. During these developments Qızilbashs who were helped since his childhood were supported him. As Sultan of Ottoman Empire I. Selim got the throne, he started to repress the supporter of Shah Esmail in Anatolia. I. Selim repressed Shah Esmails supporters in Anatolia and started a trip to Iran. Shah Esmail defeated in Chaldran battle which was happened between him and I. Selim. The reason was lack of weapons in Esmails army. After this defeat, Esmail started to run a flexible policy to keep his power. He died on 1524 and buried in Ardebil.