MASSÉ, Henri

Fransa’nın kuzeydoğusundaki Lunéville’de dünyaya geldi. İlk ve orta öğrenimini doğduğu şehirde yaptıktan sonra Paris’te Ecole des Langues Orientales’de Arapça, Farsça, Türkçe ve Ecole Pratique des Hautes Etudes’de Sanskritçe, Eski Farsça ve İslâmiyat okudu. Arkasından Kahire Fransız Arkeoloji Enstitüsü’ne üye oldu ve 1911-1914 yıllarını Mısır’da geçirdi. 1919’da Paris’te Sa‘dî-yi Şîrâzî üzerine hazırladığı tezle doktorasını tamamladı. 1921’de Arapça ve Farsça okutmak üzere Cezayir Üniversitesi’ne davet edildi. 1927 yılına kadar kaldığı Cezayir’de ayrıca İslâm sosyolojisi hakkında çeşitli konferanslar verdi. 1927’de Paris’e dönerek Ecole Nationale des Langues Orientales Vivantes’ta Farsça ve 1938’den itibaren onun yanı sıra İran tarihi okuttu. Bu arada birçok defa İran’a gitti. 1938’de Ecole des Langues Orientales’in müdür yardımcısı, 1948’de müdürü oldu ve bu görevini 1958’e kadar sürdürdü. 1955 yılında Kahire Üniversitesi’nde misafir profesör statüsünde Fars edebiyatı dersleri veren Massé, Şam el-Mecmau’l-ilmiyyü’l-Arabî’nin, Ferhengistân-ı Îrân’ın ve Société Asiatique’in (Paris) üyesiydi. 9 Kasım 1969’da geçirdiği bir trafik kazası sonucu öldü.

Eserleri. A) Telif Eserleri. Essai sur le poète Saadi, suivie d’une bibliographie (Paris 1919); Sa‘dî-yi Şîrâzî hakkındaki doktora tezidir; Les épopées persanes: Firdovsi et l’épopée nationale (Paris 1935); Croyances et coutumes persanes (Paris 1938); Anthologie persane (Paris 1950); La lecture du nom d’Ibn Moyassar (Paris 1923); Le poète İbn Zaidoun (Rabat 1921); l’Islam (Paris 1930), Halide Edip Adıvar tarafından İngilizce’ye çevrilmiştir (Beyrut 1970); Le tafsîr d’Abou’l-Fotouh Razi (Paris 1950).

B) Tercümeleri. 1. İbn Sînâ, Dânişnâme-i Âlâʾî (Le livre de science, I-II, Paris 1955-1958). 2. Abdurrahman-ı Câmî, Bahâristân (le Béhâristân, Paris 1925). 3. Ömer Hayyâm, Nevrûznâme (le Nowrouznâme, Alger 1937). 4. Esedî-i Tûsî, Gerşâspnâme’nin bir kısmı (Le livre de Gerchasp, Paris 1951). 5. Ebü’l-Meâlî, Beyânü’l-edyân’ın bir kısmı (“L’exposé des religions”, RHR, XCIV [1926], s. 17-25). 6. Fahreddin Es‘ad-ı Gürgânî, Vîs ü Râmîn (Le roman de Wis et Râmin, Paris 1959). 7. Ebü’l-Kāsım İbnü’s-Sayrafî, Ḳānûnü dîvâni’r-resâʾil (Code de la chancellerie d’État [période fâṭimide], BIFAO, XI [1913] içinde, s. 65-120). 8. İmâdüddin el-İsfahânî, el-Fetḥu’l-ḳussî fi’l-fetḥi’l-Ḳudsî (Al-Fath al-qossi fi’l-fath al-Qudsi, Paris 1972).

C) Neşirleri. 1. Ebü’l-Kāsım İbn Abdülhakem, Fütûḥu Mıṣr (Le livre de la conquête de l’Egypte, Caire 1914). 2. İbn Müyesser, Aḫbâru Mıṣr (Annales d’Egypte, les califes fatimides, Caire 1919). 3. Kelâî, Kitâbü’l-İktifâ (Kitab al-İktifa, Alger 1931).

Massé’nin ayrıca birçok çalışmasının yanında makaleleri ve başta The Encyclopaedia of Islam’da çıkanlar olmak üzere çok sayıda ansiklopedi maddesi bulunmaktadır (diğer eserleri için bk. Mélanges d’orientalisme offerts à Henri Massé, s. I-XI).

BİBLİYOGRAFYA

Mélanges d’orientalisme offerts à Henri Massé, Téhéran 1963, s. I-XI.

Ebü’l-Kāsım-ı Sehâb, Ferheng-i Ḫâverşinâsân, Tahran, ts., s. 249-250.

Necîb el-Akīkī, Müsteşriḳūn, Kahire 1980, I, 273-275.

Bedevî, Mevsûʿatü’l-müsteşriḳīn, s. 370-372.

G. Lazard, “Henri Massé (1886-1969)”, JA, CCLVII (1969), s. 205-211.

Ali Ekber Siyâsî, “Henri Masse”, Rehnümâ-yi Kitâb, XII/1-2, Tahran 1970, s. 12-16.

H. Laoust, “Henri Massé (1886-1969)”, REI, XXXVIII/1 (1970), s. 3-5.

Mehdî Rûşen Dâmîr, “Beyâd-ı Profesor Henri Masse”, Neşriyye-i Dânişkede-i Edebiyyât-ı ʿUlûm-i İnsânî, XXII/97, Tebriz 1970, s. 1-8.

H. Beikbaghban, “Henri Massé: L’homme et l’œuvre”, Luqmān, XI/21, Tahran 1994-95, s. 81-95.