MEHMED SÂDIK EFENDİ

İstanbul’da doğdu. Hayatı hakkında fazla bilgi yoktur; Beşiktaş semtinde oturduğu ve daha sonra Bursa’ya giderek uzun müddet orada yaşadığı bilinmektedir. Bu münasebetle Bursalı olarak tanınmış, âmâ olmasından dolayı daha da çok Âmâ Mehmed Sâdık Efendi diye anılmıştır. Sarayda Enderun’da vazife gördü ve Sultan III. Selim’in musâhipleri arasında yer aldı. Mevlevî tarikatına girmemesine rağmen bu tarikatın muhiblerinden oldu. Vefatıyla ilgili olarak Sadettin Nüzhet Ergun kesin bir tarih vermemekte, onun 1195-1205 (1780-1790) yılları arasında ölmüş olabileceğini belirtmektedir (Türk Musikisi Antolojisi, I, 165). Yılmaz Öztuna ise herhangi bir kaynak göstermeden 1212’de (1797) öldüğünü söylemektedir (BTMA, II, 247).

Mehmed Sâdık Efendi’nin çeşitli el yazması güfte mecmualarında ilâhi, tevşîh, durak gibi dinî, ayrıca din dışı eserlerine rastlanmaktaysa da günümüze bestenigâr makamındaki Mevlevî âyini ile (Türk Musikisi Klasiklerinden Mevlevî Âyinleri, XIV, 700-713; Heper, s. 129-137) sabâ zemzeme makamında bestelediği, “Melekler hâzır olmuştur niçin tevhîde gelmezsin” mısraı ile başlayan cumhur ilâhisi ulaşmıştır (Şengel, II, 147-148). Bu eserler onun bestelerindeki müzikaliteyi ortaya koyan örneklerdir. Mevlevîler arasında bestenigâr-ı atîk adıyla anılan bu âyin, bestecilik tekniği açısından, baştan sona kadar aynı makamda bestelenmiş âyinler grubunda yer almaktadır.

Mehmed Sâdık Efendi’yi aynı dönemlerde yine Bursa’da yaşamış şair ve mûsikişinas Abdüssamedzâde Seyyid Mehmed Sâdık Efendi ile (vefatı Ravzatü’l-müflihîn’de 1205 [1790], Gülzâr-ı İrfân’da 1207 olarak geçmektedir, bk. bibl.) karıştırmamak gerekir.

BİBLİYOGRAFYA

Gazzîzâde Abdüllatif, Ravzatü’l-müflihîn, Bursa Eski Yazma ve Basma Eserler Ktp., Orhan Gazi, nr. 1041, vr. 124^b.

Mehmed Fahreddin, Gülzâr-ı İrfân, Âtıf Efendi Ktp., nr. 1923, vr. 349^a.

Türk Musiki Klasiklerinden Mevlevî Âyinleri (İstanbul Konservatuvarı neşriyatı), İstanbul 1937, XIV, 700-713.

Sadettin Nüzhet Ergun, Türk Musikisi Antolojisi, İstanbul 1942, I, 164-166, 379-381.

Sadettin Heper, Mevlevî Âyinleri, Konya 1974, s. 129-137, 515-516.

Şengel, İlâhîler, II, 147-148.

Kadir Atlansoy, Bursa Şairleri, Bursa 1998, s. 365, 371.

İbrahim Benlioğlu, XVII ve XVIII. Yüzyıl Bursa’da Yetişen Mûsikîşinaslar (yüksek lisans tezi, 1998), MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 49-50, 82-97.

Şengül Sağman, Müstakimzâde’nin “Mecmûa-i İlâhiyyât” Adlı Güfte Mecmuası (yüksek lisans tezi, 2001), MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 182, 554.

Cem Murat Derya Dişçi, XIX. Yüzyılda Yazıldığı Tahmin Edilen Bir Yazmadaki Dinî Mûsikî Güfteleri (yüksek lisans tezi, 2001), MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 18-19, 95, 160.

Öztuna, BTMA, II, 247.