MEHMED ŞÂKİR EFENDİ

İstanbul’da doğdu. Tophane’de Kādirî tarikatına ait Karabaş Tekkesi şeyhlerinden Hopçu Seyyid Ahmed Efendi’nin oğludur. Babasının lakabından dolayı aile Hopçuzâdeler diye tanınır. İyi bir tahsil gördü. Genç yaşta Kādirî tarikatına intisap etti. Sesinin güzelliğiyle dikkati çeken Mehmed Şâkir, bazı dergâhlarda zâkirlik yaptıktan sonra Karabaş Tekkesi zâkirbaşılığına getirildi. Babasının vefatı üzerine adı geçen tekkeye şeyh tayin edildi (1831) ve ölümüne kadar bu görevde kaldı. Hacca da giden Mehmed Şâkir Efendi 22 Receb 1276’da (14 Şubat 1860) vefat etti ve aynı tekkenin hazîresinde mihrap önüne defnedildi. Kādirî taçlı mezar taşında görülen, şair Senîh’e ait tarih beyti şöyledir: “Savt-ı hâme çârgâh olsun dem-i târîhde / Eyledi Şâkir Efendi evc-i Firdevs’i makām.” Üç oğlundan en büyüğü ve aynı zamanda tekkenin zâkirbaşısı olan Ahmed Gavsî Efendi babasının yerine postnişin olmuş, küçük oğlu Ali Rızâ Efendi de zâkirbaşılıktaki kudretiyle tanınmıştır.

Mehmed Şâkir Efendi tabii ses güzelliğinin yanında bestelediği dinî ve din dışı eserlerle de tanınmıştır. Mûsikideki hocası Sünbülî şeyhi Şikârîzâde Ahmed Efendi olup ondan pek çok dinî eser meşketmiştir. Günümüzde kaybolmuş olan mevlid bestesiyle mi‘râciyyenin nevâ bahrini de bilen Mehmed Şâkir Efendi ayrıca döneminde iyi bir neyzen ve tamburî olarak şöhret bulmuştur. Çok sayıda ilâhi, peşrev ve saz semâisi bestelemişse de bunlardan çok azı zamanımıza ulaşmıştır. Sadettin Nüzhet Ergun onun on bir ilâhisinin güftesini yayımlamış (Türk Musikisi Antolojisi, II, 554, 556-559), Öztuna ise dokuz ilâhi, dört peşrev ve üç saz semâisinden oluşan on altı eserinin listesini vermiştir (BTMA, II, 331).

BİBLİYOGRAFYA

Sadettin Nüzhet Ergun, Türk Musikisi Antolojisi, İstanbul 1943, II, 469, 480, 483-484, 485, 487, 554, 556-559.

Zâkir Şükrü, Mecmûa-i Tekâyâ (Tayşi), s. 46-47.

Özalp, Türk Mûsikîsi Tarihi, I, 550.

Töre, İlâhîler, I, 71; III, 59-60, 122-123; VI, 96; VIII, 84; IX, 210.

Sevgi Hatice Sağman, Rûşen Efendi’nin XIX. Yüzyılda Yazılmış “Mecmûa-i İlâhiyyât” Adlı Güfte Mecmuası (yüksek lisans tezi, 2001), MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 156.

Hür Mahmut Yücer, Osmanlı Toplumunda Tasavvuf (19. Yüzyıl), İstanbul 2003, s. 365.

Öztuna, BTMA, II, 331.

Ömer Tuğrul İnançer, “Kadirîlik (Kadirîlikte Zikir Usulü ve Musiki)”, DBİst.A, IV, 378.

M. Baha Tanman, “Karabaş Tekkesi”, a.e., IV, 441.