MENÛFÎ

3 Ramazan 857’de (7 Eylül 1453) Kahire’de doğdu ve burada yetişti. Bedreddin el-Feyyûmî, Kemâleddin İbn Ebû Şerîf, Nûreddin es-Semhûdî ve Celâleddin es-Süyûtî’den öğrenim gördü. Şâzeliyye tarikatına intisap etti. İbn Ebû Zeyd el-Kayrevânî’nin Mâlikî fıkhının temel metinlerinden olan er-Risâle’si üzerine yazdığı altı şerhle tanınır. 14 Safer 939’da (15 Eylül 1532) vefat etti. Karâfî’nin verdiği 937 (1531) yılı yanlış, Ahmed Bâbâ et-Tinbüktî’nin 739 (1338) olarak kaydettiği tarih de bir zühul eseri veya istinsah hatası olmalıdır.

Eserleri. 1. Kifâyetü’ṭ-ṭâlibi’r-rabbânî ʿalâ Risâleti İbn Ebî Zeyd el-Ḳayrevânî. Kendisine ait Ġāyetü’l-emânî adlı büyük ve Taḥḳīḳu’l-mebânî adlı orta şerhten özetlenmiş olup müstakil olarak (Kahire 1305, 1309, 1310, 1325), ayrıca Ali b. Ahmed el-Adevî’nin hâşiyesiyle birlikte (I-II, Bulak 1288; Kahire 1300, 1305, 1309, 1310, 1328, 1330, 1344, 1357; I-III, nşr. Ahmed Hamdî İmâm, Kahire 1407/1987) basılmıştır. 2. Ġāyetü’l-emânî fî ḥalli elfâẓ ve’l-meʿânî. İbn Ebû Zeyd’in adı geçen eserinin büyük şerhidir (Dârü’l-kütübi’n-Nâsıriyye, nr. 622, 1060, 1413, Süleymaniye Ktp., Yenicami, nr. 744; ayrıca bk. Sezgin, I, 480). 3. Taḥḳīḳu’l-mebânî ve taḥrîrü’l-meʿânî. Aynı eser üzerine yazılan bir diğer şerhtir (Dârü’l-kütübi’n-Nâsıriyye, nr. 410, 686/8, 875, 1008, 1044, 1053; ayrıca bk. a.g.e., I, 479; Abdülazîz Binabdullah, s. 150). 4. el-Muḳaddimetü’l-ʿİzziyye li’l-cemâʿati’l-Ezheriyye (el-ʿİzziyye). Mâlikî fıkhına dair olup eseri Abdülbâkī b. Yûsuf ez-Zürkānî Mebârikü’l-füyûżâti’l-ḳudsiyye / Şerḥu’l-muḳaddimeti’l-ʿİzziyye (Hasan el-İdvî’nin el-Feyżü’r-raḥmânî adlı hâşiyesiyle, Kahire 1281, 1299; Ali b. Ahmed el-Adevî’nin hâşiyesiyle, Bulak 1289, 1298, 1304; Kahire 1325), Abdülmecîd eş-Şernûbî el-Kevâkibü’d-dürriyye ʿalâ metni’l-ʿİzziyye (Kahire 1304; Bulak 1314) ve Muhammed b. Muhammed el-Fîşî el-Mineḥu’l-vefiyye (Dârü’l-kütübi’n-Nâsıriyye, nr. 666/B, Dârü’l-kütübi’l-Mısriyye, Hidîviyye, nr. 1932) adıyla şerhetmiştir. 5. el-İşârâtü’l-Ezheriyye ʿale’l-Urcûzeti’l-Ḳurṭubiyye. İbn Sa‘dûn el-Kurtubî’nin manzum bir Mâlikî ilmihali olan Urcûzetü’l-vildân (el-Muḳaddimetü’l-Ḳurṭubiyye) adlı eserinin şerhidir (Dârü’l-kütübi’n-Nâsıriyye, nr. 1593). 6. Şerḥu’l-Âcurrûmiyye. İbn Âcurrûm’un nahve dair eserinin şerhidir (Dârü’l-kütübi’l-Mısriyye, nr. 4855/He). 7. Maʿûnetü’l-ḳārî li-Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî (Rabat, el-Hizânetü’l-âmme, Kettâniyye, nr. 1912). 8. Tuḥfetü’l-muṣallî (nşr. Abdurrahman Avn ve Muhammed Ebü’l-Ecfân, baskı yeri yok, 1984). 9. Şerḥu ʿAḳīdeti’s-Senûsî (Süleymaniye Ktp., Yenicami, nr. 744). 10. ʿUmdetü’s-sâlik ʿalâ meẕhebi Mâlik. 11. el-Fetḥu’r-rabbânî ʿalâ ʿAḳīdeti İbn Ebî Zeyd el-Ḳayrevânî (son iki esere ve diğerlerine ait bazı yazma nüshalar için bk. GAL Suppl., II, 435).

Menûfî’nin kaynaklarda adı geçen diğer eserleri de şunlardır. Telḫîṣu’t-Taḥḳīḳ, Tavżîḥu’l-elfâẓ ve’l-meʿânî, el-Feyżü’r-raḥmânî (bu üç eser de er-Risâle’nin şerhleridir), Şerḥu Muḫtaṣarı Ḫalîl, Şerḥu Mürşidi’ṭ-ṭullâb, Ṣıyânetü’l-ḳārî ʿani’l-ḫaṭaʾi ve’l-laḥni fi’l-Buḫârî, Şerḥu Müslim, Şerḥu’t-Terġīb ve’t-terḥîb, Şerḥu Menâzili’s-sâʾirîn.

BİBLİYOGRAFYA
Bedreddin el-Karâfî, Tevşîḥu’d-Dîbâc (nşr. Ahmed eş-Şüteyvî), Beyrut 1403/1983, s. 137-138; İbnü’l-Kādî, Dürretü’l-ḥicâl, III, 253; a.mlf., Laḳṭü’l-ferâʾid (Elfü sene mine’l-vefeyât içinde, nşr. Muhammed Haccî), Rabat 1396/1976, s. 293-294; Ahmed Bâbâ et-Tinbüktî, Neylü’l-ibtihâc, Trablus 1408/1989, II, 344-345; Fihristü’l-Kütübḫâneti’l-Ḫidîviyye, III, 160, 161, 162, 170-171, 176; Mahlûf, Şeceretü’n-nûr, s. 272; Serkîs, Muʿcem, I, 301, 966, 1119; II, 1314-1315; Brockelmann, GAL, II, 411; Suppl., I, 302; II, 434-435; Sezgin, GAS, I, 479-480; Fuâd Seyyid, Fihristü’l-maḫṭûṭât, Kahire 1383/1963, II, 5, 74; III, 96; Abdülazîz Binabdullah, Maʿlemetü’l-fıḳhi’l-Mâlikî, Beyrut 1403/1983, s. 57, 150; Ziriklî, el-Aʿlâm (Fethullah), V, 11; Muhammed el-Menûnî, Delîlü maḫṭûṭâti Dâri’l-kütübi’n-Nâṣıriyye bi-Temgrût, Muhammediye 1405/1985, s. 53, 58, 59, 60, 65, 69, 70, 77, 79, 94, 106, 143.