MERZÛKĪ, Muhammed

22 Eylül 1916 tarihinde Tunus’un güneyinde bulunan Douz şehri yakınlarındaki Avîne köyünde doğdu. Kuzey Afrika’nın eski kabilelerinden şiir alanında ün yapmış Merâzîk kabilesine mensup bir aileden gelmektedir. Ailesi kendisinin önderliğinde Tunus’un bağımsızlığı için mücadele etmiştir. İlk öğreniminden sonra başşehir Tunus’a giden Merzûkī Zeytûne Üniversitesi ile Haldûniyye Enstitüsü’nde eğitimini tamamladı.

9 Nisan 1938’de Fransız sömürgeciliğini protesto etmek amacıyla düzenlenen öğrenci hareketlerinden sonra hapse atıldı (Fontaine, II, 191); 1940’ta güneydeki Kıblî köyünde üç yıl mecburi ikamete tâbi tutuldu (Muhammed Bûzîne, s. 580). Bu olaylar Merzûkī’de vatan sevgisi, güney vahalarına yönelik özlemle halk edebiyatına karşı bir tutku oluşturdu. Bu etkenler, hayatı boyunca onun ilgisini halk edebiyatı ile bedevî âdet ve geleneklerine çekti. Merzûkī 1944-1956 yılları arasında çalışmalarını gazetecilik ve radyo yayınları alanında yoğunlaştırdı. 1957’de Kültür Bakanlığı’na bağlı el-Ma‘hedü’l-vatanî li’l-âsâr ve’l-fünûn’un halk edebiyatı bölümünde çalışmaya başladı. 1962 yılında aynı bölümde yönetici oldu ve hayatının sonuna kadar bu görevini sürdürdü. 14 Kasım 1981’de başşehir Tunus’ta vefat etti. Merzûkī, Hasan Hüsnî Abdülvehhâb ve Muhammed Tâhir b. Âşûr’dan sonra 1979 yılında Tunus’ta Burgiba takdir ödülünü alan üçüncü kişidir.

Eserleri. 1. Eşiʿʿatü’l-cemâl. Eskilere ve yenilere göre güzellik ve sevgi hakkındaki makalelerden oluşmaktadır (Tunus 1936). 2. Dümûʿ ve ʿavâṭıf. Gençlik şiirlerini içeren divanıdır (Tunus 1946). 3. Cezâʾü’l-ḫâʾine. Hikâyeler kitabıdır (Tunus 1947). 4. Fî sebîli’l-ḥurriyye. On sekiz hikâyeden oluşmaktadır (Tunus 1956). 5. Beyne’z-zevceyn. Hikâye koleksiyonu olup ülkedeki sosyal ve kültürel problemleri ele almaktadır (Tunus 1957). 6. eṭ-Ṭâhir el-Ḥaddâd: Ḥayâtühû türâs̱ühû (Cîlânî b. Hâc Yahyâ ile birlikte, Tunus 1963). 7. Beḳāyâ şebâb (Tunus 1966). 8. el-Edebü’ş-şaʿbî fî Tûnis (Tunus 1967). 9. Eḥâdîs̱ü’s-semer. Hikâye üslûbuyla kaleme alınmış gece sohbetlerinden oluşmaktadır (Tunus 1973). 10. Dimâʾ ʿale’l-ḥudûd (Tunus 1975). 11. Ḥassûne el-Leylî. Bu adla anılan halk destanının açıklamalı neşridir (Tunus 1976). 12. el-Câziyetü’l-Hilâliyye. Bu halk hikâyesinin tekrar kaleme alınmış şeklidir (Tunus 1978). 13. S̱evretü’l-Merâzîḳ (Ebû Ali el-Merzûkī ile birlikte, Tunus 1979). 14. el-Mehdiyye ve şâʿiruhâ Temîm (Tunus 1980). 15. Aḥmed Mellâḳ: Şâʿirü’l-ḥikmeti ve’l-melḥame (1980). 16. Burḳıbiyyât min şiʿri’l-kifâḥ (Tunus 1981). 17. Maʿa’l-bedevî fî ḥallihim ve terḥâlihim (Tunus 1983). Merzûkī ayrıca Ebü’l-Hasan el-Husrî el-Kayrevânî’nin divanını (Cîlânî b. Hâc Yahyâ ile birlikte, Mektebetü’l-menâr, 1963; Tunus 1974), İmâdüddin el-İsfahânî’nin Ḫarîdetü’l-ḳaṣr adlı eserinin Mağrib ve Endülüs’e ait kısmını (Cîlânî b. Hâc Yahyâ ve Muhammed el-Arûsî ile birlikte, I-II, Tunus 1966-1971), Ümeyye b. Ebü’s-Salt’ın yaklaşık 1400 beyitlik şiirini içeren Dîvânü’l-Ḥakîm’ini (Tunus 1974) ve halk şairi Feytûrî Tellîş’in divanını (Tunus 1976) yayımlamıştır. Merzûkī tiyatroyla da ilgilenmiş ve sekiz tiyatro eserini sahneye koymuştur.

BİBLİYOGRAFYA
Ferid Ghazi, Le roman et la nouvelle en Tunisie, Tunus 1970, s. 54-55; S. Pantucek, Tunesische Literaturgeschichte, Wiesbaden 1974, s. 100-101; Mahfûz, Terâcimü’l-müʾellifîn, IV, 304-316; J. Fontaine, Histoire de la littérature tunisienne par les textes, Tunus 1988-94, I, 168-170; II, 191; a.mlf., Regards sur la littérature tunisienne, Tunus 1991, s. 107; Re’fet Ganîmî eş-Şeyh, Târîḫu’l-ʿArabi’l-ḥadîs̱ ve’l-muʿâṣır, [baskı yeri yok] 1989, s. 386; M. Sâlih b. Ömer, Târîḫu’l-edebi’t-Tûnisî: el-Edebü’l-ḥadîs̱ ve’l-muʿâṣır, Kartâc 1990, s. 103-104; Muhammed el-Ya‘lâvî, Eştât fi’l-luġa ve’l-edeb ve’n-naḳd, Beyrut 1992, s. 257-261; Muhammed Bûzîne, Meşâhîrü’t-Tûnisiyyîn, Tunus 1992, s. 579-581; Ömer b. Sâlim, Muḫtârât li-şuʿarâʾi Tûnisiyyîn, Tunus 1992, s. 675-676; el-ʿAmel, Tunus, 11 Ocak 1982, Muhammed el-Merzûkī özel sayısı.