| Tez Künye | Durumu | ||
| Milli Mücadele Dönemi’nde Bitlis / Bitlis during the National Struggle Yazar:SUAT ÖZDAĞ Danışman: PROF. DR. ERDAL AÇIKSES Yer Bilgisi: Fırat Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Ana Bilim Dalı Konu:Tarih = History Dizin:Bitlis = Bitlis ; Dünya Savaşı I = World War I ; Ermeniler = Armenians ; Göçler = Migrations ; Kent tarihi = Urban history ; Kurtuluş Savaşı = Independence War ; Milli Mücadele = National Struggle ; Milli Mücadele Dönemi = National Struggle Period ; Rus işgali = Russian occupation | Onaylandı Doktora Türkçe 2021 331 s. | ||
| Bitlis, bulunduğu konum itibariyle tarih boyunca önemli bir yere sahiptir ve yaklaşık 7000 yıllık geçmişiyle kültür ve medeniyet merkezi özelliğine haiz bir şehirdir. Birçok medeniyete ev sahipliği yapan Bitlis, Selçuklular ve Osmanlılar zamanında da jeopolitik açıdan önemli bir bölgeydi. Konumu ve sahip olduğu etnik yapı itibariyle sürekli gözde bir yer olan şehir, Osmanlının son dönemlerinde çeşitli asayiş olaylarıyla birlikte Ermeni çetelerinin ve misyonerlerin en çok faaliyet gösterdiği bir bölge durumuna gelmiştir. I.Dünya Savaşının başlamasıyla Rus işgaline uğrayan Bitlis, Ruslarla birlikte hareket eden Ermeni çetelerinin yıkımına uğramış, Müslüman halk katliamlarına maruz kalmış, binlerce Müslüman ise bu katliamlardan kurtulabilmek için memleketini terk edip yollara düşmüş ve göç etmiştir. Mustafa Kemal Paşa’nın komutasındaki 16. Kolordu Bitlis’i Rus işgalinden 8 Ağustos 1916 yılında kurtarmıştır. Fakat İşgal esnasında yaşadığı büyük yıkımdan dolayı şehir, bir daha eski cazibesini kazanamamıştır. Yaşanan katliamlar ve göç nedeniyle 38 bin nüfuslu Bitlis şehrinde savaştan sonra sadece 4 bin insan kalmıştır. Mondros Mütarekesinin imzalanması ve uygulanmaya başlanması ile birlikte işgal sahasında bulunan Bitlis’te tedirginlik hat safhaya gelmiş ve mücadele fikri ön plana çıkmıştır. Özellikle Mütarekenin 24. maddesine göre Vilayeti Sitte içinde yer alan Bitlis’in Ermenilere verileceği fikri ortaya çıkınca, ahali, zaman kaybetmeden Kuvayı Milliye teşkilatlarını oluşturup Millî Mücadeleye başlamıştır. Erzurum Kongresine katılım sağladığı gibi Millî Mücadele ile ilgili diğer çalışmalarının hepsine tam destek vermiştir. Bölgede ayrılıkçı hareketler çıkarıp vatan topraklarını bölmeye çalışan İngilizlere karşı hem Kürtler hem de Bitlis halkı itibar etmemiştir. Hem gönderdikleri ajan Noel’in çalışmaları hem de Kürdistan Teali Cemiyetinin çalışmaları halktan destek görmediği gibi ahalinin büyük tepkisini çekmiştir. Ayrıca Paris Barış Konferansında Ermenilerle anlaşmaya varıp Özerk Kürdistan için batılı devletler nezdinde çalışmalar yapan Şerif Paşaya da bölgeden ve Bitlis’ten çok sert tepkiler gösterilmiştir. Millî Mücadeleye tam destek veren Bitlis, Büyük Millet Meclisinin açılmasıyla Kuvayı Milliye taraftarı kişileri seçip meclise göndermiş ve vatanın kurtuluşu için üzerine düşen görevleri yapmıştır. İşgaller karşısında en sert tepkiyi verdiği gibi, kazanılan zaferler sonrasında da tebrik mesajlarını gerekli yerlerde dile getirmiştir. Millî Mücadeleye maddi ve manevi her türlü desteği veren Bitlis, çok ağır badireler atlattıktan sonra Lozan Barış Anlaşmasıyla birlikte vatan toprakları içerisinde kalmıştır. Anahtar Kelimeler: Birinci Dünya Savaşı, Muhacir, Ermeniler, Millî Mücadele, Kurtuluş | |||
| Bitlis during its history has an important location within its region and is a city with a culture and civilization center with nearly 7000 years history. Bitlis was in an important geopolitical region also during the Seljuks and Ottomans. The city, which is a favorite place in terms of its location and ethnicity, had become a region where the Armenian Gangs and Missionaries were most active in the last period of the Ottoman Empire, along various public order events. Bitlis where occupied by Russian after the First World War had broken out, was destroyed by the Armenian gangs acting together with the Russians, the Muslim people were massacred, and thousands of Muslims had left their homeland and migrated to get rid of these massacres. The 16th Corps under the command of Mustafa Kemal Pasha saved Bitlis from the Russian occupation on August 8, 1916. Due to the great destruction that experienced during the occupation, the city could not regain its popular situation anymore. Due to the massacres and migration, after the war only 4 thousand people remained in the city of Bitlis where had a population of 38 thousand. Within uneasiness has come to the fore in Bitlis, which is located in the occupation area, the idea of struggle has come to the fore with the signing and implementation of the Mondros Armistice. The people started the National Struggle by forming the Kuwaya National Organizations without losing time especially, according to the 24th article of the Armistice that had the idea of Bitlis, which was contained the six cities, will be given to the Armenians.They participated in the Erzurum Congress as well as full support for all his other works related to the National Struggle. Both Kurds and the people of Bitlis hadn’t respect the British who tried to divide the lands of their homeland by separatist movements in the region. Both the work of the agent Noel that they sent and the work of the Kurdistan Teali Association were not not only supported by the public but also has reacted. In addition, Şerif Pasha, who reached an agreement with the Armenians and worked for the autonomous Kurdistan with the western states at the Paris Peace Conference, also was showed strong reactions from the Region and Bitlis. Bitlis, which gives full support to the National Struggle, with the opening of the Grand National Assembly, selected the supporters of the National Forces and sent the Parliament to the parliament and performed its duties for the liberation of the homeland. He gave the strongest reaction to the occupations and expressed his congratulatory messages in necessary places after the victories. Bitlis which was being given all kinds of financial and spiritual support to the National Struggle; remained within the territory of the country with the Lausanne Treaty after overcoming very heavy troubles. Keywords: First World War, Immigrant, Armenians, National Struggle, Liberation | |||