MÜCTEBÂ MÎNOVÎ

Sâmerrâ’da doğdu. İlk eğitimini burada aldı ve dokuz yaşında iken ailesiyle birlikte Tahran’a gitti. Çeşitli medreselerde öğrenim gördükten sonra dârülfünuna girdi. Babası Îsâ Şerîatmedârî’nin görevleri dolayısıyla Demâvend ve Lâhîcân’da bir müddet kaldı. 1920’de Tahran’a dönüp dârülmuallimîne girdi. Ardından mecliste stenograf olarak iki yıl çalıştı. 1928’de Eğitim Bakanlığı Kütüphanesi (daha sonra Millî Kütüphane) müdürlüğüne getirildi. Bir müddet sonra Paris’te ve ardından Londra’da İranlı öğrencileri denetlemekle görevlendirildi. Bu sırada İngilizce öğrenmeye başladı. Tahran’a döndüğünde Eğitim Bakanlığı’nda beş yıl görev yaptı. 1940 yılında tekrar Londra’ya gitti. II. Dünya Savaşı boyunca Londra’da bir taraftan tahsilini ilerletirken diğer taraftan ders verdi. 1950’de kısa bir süre İstanbul’da kaldıktan sonra İran’a dönerek Tahran Üniversitesi’nde ders okuttu. Birçok ilmî kongreye katıldı; Amerika ve İngiltere’deki bazı üniversitelerde ders verdi. 1957-1961 yıllarında Türkiye’de İran elçiliği kültür müşaviri olarak görev yaptı. Bu sırada Türkiye kütüphanelerindeki önemli Farsça eserlerin nüshalarını tesbit etti ve bugün Tahran Üniversitesi Kütüphanesi’nde muhafaza edilen birer mikrofilmlerini aldı. Tahran’a dönüşünün ardından üniversitedeki görevine devam eden Mînovî 1969’da emekli oldu. Daha sonra Firdevsî’nin Şâhnâme’siyle ilgili kurumun başına getirildi.

Eserleri. İran kültür ve edebiyatının önde gelen simalarından biri olan ve 25.000 ciltlik önemli bir kütüphane bırakan Mînovî çok sayıda eser ve makale yazmış, neşir ve tercümeler yapmıştır. A) Telifleri. İkbâl-i Lâhûrî (Tahran 1327 hş.); Âzâdî ve Âzâd-ı Fikrî (Tahran 1338 hş.); Firdevsî ve Şiʿr-i Û (Tahran 1346 hş.); Naḳd-i Ḥâl (Tahran 1351 hş.); Târîḫ u Ferheng (Tahran 1352 hş.); The Chester Beatty Library: A Catalogue of The Persian Manuscripts and Miniatures (A. J. Arberry, E. Blochet v.dğr., I-III, Dublin 1959, 1962); Dâstânhâ ve Ḳıṣṣahâ (Tahran 1349 hş.); Aḥvâl u Aḳvâl-i Şeyḫ Ebü’l-Ḥasan Ḫaraḳānî (Tahran 1363 hş.). B) Neşirleri. Dîvân-ı Nâṣır-ı Ḫüsrev (Tahran 1307 hş.); Nevrûznâme-i Ḫayyâm (Tahran 1312 hş.); Fahreddin Es‘ad-ı Gürgânî, Vîs ü Râmîn (Tahran 1314 hş.); Muṣannefât-ı Efḍalüddîn Muḥammed Merâḳī-i Kâşânî (Yahyâ Mehdevî ile birlikte, I-II, Tahran 1331-1337 hş.); İbn Sînâ, ʿUyûnü’l-ḥikme (Yahyâ Mehdevî ile birlikte, Tahran 1333 hş.); Râvendî, Râḥatü’ṣ-ṣudûr (Muhammed İkbal ile birlikte, Tahran 1333 hş.); Kâbûsnâme-i Ferrâʾî (Ankara 1335 hş.); Ebü’l-Hasan el-Âmirî, es-Saʿâde ve’l-isʿâd (Wiesbaden 1336 hş./1957-1958); Kelîle ve Dimne (Tahran 1343 hş.); Reşîdüddin Fazlullāh-ı Hemedânî, Tenksûḳnâme (Tahran 1350 hş.); Muhammed b. Ahmed Nesevî, Sîret-i Celâleddîn-i Minkubirnî (Tahran 1344 hş.); Nâme-i Tenser be Güşnasp (Muhammed İsmâil Rıdvânî ile birlikte, Tahran 1354 hş.); Nasîrüddîn-i Tûsî, Aḫlâḳ-ı Nâṣırî (Ali Rızâ Haydarî ile birlikte, Tahran 1356 hş.). C) Farsça’ya Tercümeleri. Ernest Hartsfeld’den Maʿlûmât-ı Târîḫî der Bâre-i Âs̱âr-ı Millî-yi İṣfahân ve Fârs (Tahran 1306), Iṭlâl-i Şehr-i Pârse Taḥt-ı Cemşîd (Berlin 1308 hş.); Arthur Christensen’den Vażʿ-i Millet ve Devlet ve Derbâr der Devre-i Şâhin-şâh-i Sâsânîyân (Tahran 1314 hş.; çalışmalarının tam listesi için bk. Îrec Efşâr, XX/1-2 [1356 hş.], s. 41-56). Mînovî’nin çeşitli konularla ilgili olarak tuttuğu notlar Mehdî Karîb ve M. Ali Bihbûdî tarafından Yâd-dâşthâ-i Mînovî adıyla yayımlanmıştır (Tahran 1375 hş.).

BİBLİYOGRAFYA
Gulâm Hüseyin Yûsufî, Berkhâyî der Âġūş-i Bâd, Tahran 1372 hş., s. 897-908; a.mlf., “Neşr-i Mînovî”, Yaġmâ, XXX/4, Tahran 1356 hş., s. 198-202; Yahyâ Âryanpûr, Ez Nîmâ tâ Rûzgâr-i Mâ, Tahran 1376 hş., III, 179-220; Mihrî Bâkırî, “Üstâd Müctebâ Mînovî”, Neşriyye-i Dânişgede-i Edebiyyât ve ʿUlûm-i İnsânî, XVIII/120, Tahran 1976, s. 431-434; Habîb Yağmâî, “Benâm-i Pâk-i Yezdân”, Yaġmâ, XXX/3 (1356 hş.), s. 129-134; Seyyid Ca‘fer-i Şehîdî, “Mînovî ve Ferheng-i İslâmî”, a.e., XXX/4 (1356 hş.), s. 193-197; Îrec Efşâr, “Müctebâ Mînovî Üstâdî ez İklîm-i ‘Nemî Dânem’”, Rehnümâ-yi Kitâb, XX/1-2, Tahran 1356 hş., s. 3-39; a.mlf., “Zindegînâme ve Fihristnâme”, a.e., XX/1-2 (1356 hş.), s. 40-56.