| Tez Künye | Durumu | ||
| Muhammed Râkım Gafrullah’ın Tarih-i Ağvaniyan adlı eserinin transkripsiyon ve tahlili / Transcription and analysis of Muhammed Râkim Gafrullah’s History of Agvaniyan Yazar:İBRAHİM ÇAKIR Danışman: PROF. DR. ORHAN YAZICI Yer Bilgisi: İnönü Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Ana Bilim Dalı / Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı Konu:Tarih = History Dizin:Nadir Şah = Nadir Shah ; Tarih-i Ağvaniyan = History of Agvaniyan ; İran = Iran ; Şah Tahmasb = Şah Tahmasb | Onaylandı Yüksek Lisans Türkçe 2021 217 s. | ||
| 1501 yılında Şah İsmail tarafından kurulan Safevî Devleti, 1721 yılında Afgan aşiretlerinin istilâsına uğrayarak büyük bir bunalıma maruz kalmıştır. Yaklaşık yedi yıl süren bu istilâ döneminde Safevî Devleti hükümdarı Şah Hüseyin ile beraber -oğlu Tahmasb dışında- bütün hanedan mensubu mirzalar katledilmiştir. Hanedanın tek varisi kalan Tahmasb ise Afgan hükümdarı Mir Eşref ile yaptığı mücâdeleyi kaybederek Mazenderan’a firar etmiştir. Bu esnada, emrindeki adamlarıyla küçük bir Afgan birliğini mağlup ederek durumu Tahmasb’a bildiren ve bu andan itibaren Safevî Devleti’ne hizmet etmeye başlayan Afşar aşiretinden Nadir Han, kısa zamanda Şah’ın mutlak vekili olarak Afganlarla mücâdeleye başlamıştır. Yaptığı mücâdelerle Afganları İran’dan çıkaran Nadir Han, bir süre sonra Tahmasb Şah’ı tahtından indirerek yerine oğlu Abbas’ı geçirmiş, fakat onun da kısa süre sonra ölmesi üzerine büyük bir toplantı düzenleyerek kendisini Şah seçtirmiştir. Şah seçildikten sonra bir yandan Rusya ile anlaşarak işgal etmiş oldukları İran topraklarını geri almayı başarırken diğer yandan Osmanlı Devleti ile mücâdele yoluyla kaybedilen toprakların büyük çoğunluğunu yeniden İran topraklarına dâhil etmiştir. Bununla da yetinmeyen Nadir Şah, Hindistan’a büyük bir sefer düzenleyerek burada hüküm süren Babürlü (Gürkanlı) Devleti’ni mağlup etmiş, Afşarlara tâbi olmalarını sağlamış ve sayısız ganimet elde ederek Meşhed’e dönmüştür. Dönüşünden kısa bir süre sonra tekrar Osmanlı Devleti ile mücâdeleye başlamış, 1747 yılında suikaste kurban gidene kadar bu mücâdelelere devam etmiştir. Afganların İran’ı istilâsından Nadir Şah’ın Hindistan seferini tamamlayıp İsfahan’a dönüşüne kadar olan bütün bu olaylar, transkripsiyonunu yaptığımız Muhammed Râkım Gafrullah tarafından kaleme alınmış olan Tarih-i Ağvaniyan adlı eserde teferruatıyla anlatılmaktadır. Anahtar Kelimeler: Tahmasb Kuli Han, İran, Nadir Şah, Tahmasb Şah, Ağvan. | |||
| The Safavid State, which was founded by Shah Ismail in 1501, was subjected to a great depression in 1721 by the invasion of Afghan tribes. During this invasion period, which lasted for about seven years, the ruler of the Safavid State, Shah Hussein, and all the dynasty mirzas -except his son Tahmasb- were massacred. Tahmasb, who remained the sole heir of the dynasty, lost his fight with Afghan ruler Mir Asrhaf and deserted to Mazenderan. Meanwhile, Nadir Khan from the Afshar tribe, who defeated a small Afghan unit with his men and reported the situation to Tahmasb and started to serve the Safavid State from this moment, started to fight with the Afghans as the absolute deputy of the Shah. Nadir Khan, who expelled the Afghans from Iran with his struggles, dethroned Tahmasb Shah after a while and replaced him with his son Abbas, but upon his death soon after, he had himself elected as the Shah by organizing a big meeting. After the Shah was elected, he managed to reclaim the Iranian lands they occupied by making an agreement with Russia on the one hand, and on the other hand, he included the vast majority of Iranian lands lost by fighting with the Ottoman Empire. Not satisfied with this, Nadir Shah organized a great expedition to India and defeated the Mughal State that ruled here, ensured their subordination to Iran and returned to Mashhad by obtaining countless booty. Shortly after his return, he started to fight with the Ottoman Empire again and continued struggles until he was assassinated in 1747. All these events from the Afghans’ invasion of Iran to Nadir Shah’s completion of her Indian expedition and her return to Isfahan are described in detail in the work titled History of Ağvaniyan, written by Muhammed Râkım Gafrullah. Keywords: Tahmasb Kuli Khan, Iran, Nadir Shah, Tahmasb Shah, Ağvan. | |||