Murat Gündoğdu. Bogos Nubar Paşa’nın siyasi faaliyetleri, 1912-1922 (2019)

Murat Gündoğdu. Bogos Nubar Paşa’nın siyasi faaliyetleri (1912-1922). Yüksek Lisans Tezi. Bilecik: TC Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019, VII+130 s.

Özet

Ermeniler, Osmanlı Devleti içerisinde gayrimüslim halkı oluşturan ikinci büyük gruptu. XIX. yüzyıla kadar Osmanlı Devleti’nde ticaret ve sanatla daha çok ilgilenmiş olan Ermeniler, bu dönemden sonra devlet içerisinde resmi görevler de almaya başlamışlardır. Bu Ermenilerden biri olan Bogos Nubar’ın babası Nubar Paşa, Mısır’da hidivlik bünyesinde katiplik, tercümanlık ve hariciye nazırlıklarında bulundu. İngiltere’nin 1882 yılında Mısır’ı işgal etmesinin ardından iki kez Başbakanlığa getirildi ve hizmetlerini sürdürdü. Nubar Paşa’nın oğlu olan Bogos Nubar Paşa da Mısır’da birtakım görevlerde bulunmuş, burada 1906 yılında Ermeni Genel Hayırsever Cemiyeti’ni kurmuştur. Bu cemiyetle Ermenilerin gözünde önemli bir yere yükselen Bogos Nubar, 1912 yılında Eçmiyazin Katogikosluğu tarafından Ermeni Milli Delegasyonu Başkanı olarak atanmış ve Paris’e yerleşerek burada Ermeniler adına faaliyetlerini sürdürmüştür. Birinci Dünya Savaşı’na dek Ermeni ıslahatı konusunda büyük çaba harcayan Bogos Nubar, savaş içerisinde ve sonrasında Müttefikler lehine politikalar izleyerek Ermenilerin, Doğu Lejyonu adı altında Müttefik saflarında savaşmasını sağladı. Savaş içerisinde propagandayı çok iyi kullanan Bogos Nubar kendisine çeşitli zümrelerden destekçiler de sağlayarak özerk veya bağımsız bir Ermenistan’ın kurulması yolunda girişimlerde bulundu. Nitekim Bogos Nubar, birçok konferansa katılmış ve özellikle Paris Barış Konferansı’na Ermeni Milli Delegasyonu Başkanı olarak katılarak Düvel-i Muazzama devletlerinden toprak talebinde bulunmuştur. Bu çalışmada, Bogos Nubar’ın Birinci Dünya Savaşı içerisinde ve savaş sonrasındaki faaliyetleri ve bunların Ermeni Meselesi üzerindeki etkisi ele alınmıştır.

Abstract

Armenians were the second largest group of non-Muslim people in the Ottoman Empire. Armenians, who were in the forefront of trade and art in the Ottoman Empire until the 19th century, started to assume official duties in the state. Nubar Pasha, the father of Boghos Nubar, one of these Armenians, worked as a clerk, translator and in foreign affairs ministry within the khedive in Egypt. After the British invasion of Egypt in 1882, he was appointed Prime Minister twice and continued his services. Boghos Nubar Pasha, son of Nubar Pasha, also held a number of posts in Egypt, where he founded the Armenian General Benevolent Union in 1906. In 1912, occupying an important place in the eyes of the Armenians with this society, Boghos Nubar, was appointed as the President of the Armenian National Delegation by the Etchmiadzin Catholicos and settled in Paris where he continued his activities on behalf of the Armenians. Boghos Nubar, who made great efforts on the Armenian reform until the First World War, ensured the Armenians to fight in the Allied ranks under the name of Eastern Legion following the policies in favor of the Allies during the war. Boghos Nubar, who made good use of propaganda during the war, also provided supporters from various groups and made efforts to establish an autonomous or independent Armenia. During this period, Boghos Nubar attended many conferences, represented the Armenians as the President of the Armenian National Delegation at the Paris Peace Conference and put forward his demands to the conference. This study deals with the activities of Boghos Nubar during and after the First World War and their impact on the Armenian Question.