Muş Ekolojik Koşullarında Bazı Tescilli Nohut (Cicer arietinum L.) Çeşitlerinin Verim, Kalite ve Agronomik Özellikler Bakımından Değerlendirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 34 Sayı: 1, 1 – 12, 30.06.2024

Mehmet Karaman İrfan Erdemci Sedat Kaya

https://doi.org/10.18615/anadolu.1440371

Öz

Nohut, ülkemizde ekiliş ve üretim bakımından yemeklik tane baklagiller içerisinde ilk sırada yer almaktadır. Araştırmanın amacı, Muş ekolojisinde bazı nohut çeşitlerinin verim, kalite ve bazı agronomik özelliklerini belirlemektir. Çalışma, 2020 ve 2021 yıllarında Muş ilinin yazlık/geç ilkbahar yağışa dayalı koşullarında 16 çeşit ile tesadüf blokları deneme desenine göre dört tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Analiz sonuçlarına göre su alma ve şişme indeksi dışında incelenen tüm özelliklerde çeşitler arasında p≤0,01 seviyesinde önemli farklılıklar olduğu belirlenmiştir. Tane verimi 78,8-139,8 kg.da-1, anadal sayısı 3,00-4,03 adet.bitki-1, ilk bakla yüksekliği 16,6-21,3 cm, kuru hacim 22,0-33,4 ml, ıslak hacim 56,73-85,96 ml, su alma kapasitesi 0,293-0,460 g.tane-1, şişme kapasitesi 0,345-0,526 ml.tane-1 arasında farklılık göstermiştir. Tane veriminde Aslanbey nohut çeşidinin en ideal çeşit olduğu, Çağatay, Ubet ve Zuhal nohut çeşitlerinin takip eden çeşitler olduğu belirlenmiştir. Botan nohut çeşidi, en yüksek su alma kapasitesi değerine sahip olmakla birlikte incelenen diğer kalite parametrelerinde Botan, Çağatay, Ubet, Aslanbey ve Zuhal nohut çeşitlerinin öne çıkan çeşitler olduğu görülmüştür. Son olarak, çalışmada yer alan çeşitlerin ilk bakla yüksekliğinin 16,6-21,3 cm arasında değişkenlik göstermesi makine ile hasada uygun olduklarını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Nohut, kalite, verim, agronomi

Destekleyen Kurum

Muş Alparslan Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi

Proje Numarası

BAP-20-UBF-4901-05

Teşekkür

Bu çalışma Muş Alparslan Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonu tarafından desteklenmiştir. (Proje No: BAP-20-UBF-4901-05).

Kaynakça

• Açıkgöz, N. 1987. Nohut Tarımı, T.C. Tarım Orman ve Köy İşleri Bakanlığı, Ege Bölge Zirai Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları, No: 76:21.
• Adak, M. S. 2021. Yemeklik Baklagiller Ankara Üniversitesi Yayınları 699. Ders Kitabı: 53:102 s.
• Akdağ, C. ve S. Şehirali. 1994. Bakteri (Rhizobium ciceri) bulaştırma, azot dozları ve ekim sıklığının nohut (Cicer arietinum L.) ‘un bazı bitkisel ve kalite özelliklerine etkileri. Gaziosmanpaşa Üniv. Zir. Fak. Derg. 11:87-100.
• Avelar, R. I. S., C. A da Costa, D. da SilvaBrandãoJúnior, H. A. Paraíso, W.M. Nascimento. 2018. Production and quality of chickpea seeds in different sowing and harvest periods. Journal of Seed Sci. 40(2):146-155.
• Aydoğan, A., A. Gürbüz, V. Karagül, N. Aydın. 2009. Yüksek alanlarda kışlık nohut (Cicer arietinum L.) yetiştirme imkanlarının araştırılması. Tarla Bit. Merk. Araş. Enst. Derg. 18(1-2):11-16.
• Biçer, B. T., Ö. Albayrak, C. Akıncı. 2017. Farklı ekim zamanlarının nohutta verim ve verim unsurlarına etkisi. ADÜ Zir. Derg. 14(1):51-57.
• Çiftçi, V. ve Z. Türk. 1998. Güneydoğu Anadolu koşullarında ekim zamanlarının nohutta (Cicer arietinum L.) verim ve verim öğelerine etkisi üzerine bir araştırma. Doğu Anadolu Tarım Kongresi, 14-18 Eylül 1998, 483-489, Erzurum.
• Doğan, Y., V. Çiftçi, B. Ekinci. 2015. Mardin Kızıltepe ekolojik koşullarında farklı bitki sıklıklarının nohutta (Cicer arietinum L.) verim ve bazı verim öğelerine etkisi. Iğdır Üniv. Fen Bil. Enst. Derg. 5(1):73-81.
• Elis, S., S. Ipekesen, F. Basdemir, M. Tunc, B. T. Bicer. 2020. Effect of differentfertilizer forms on yield and yield components of chickpea varieties. International Journal of Agric. Env. Food Sci. 4 (2):209-215.
• Ercan, M. Y. İ., S. Uzun, ve H. Özaktan. 2019. Kayseri ekolojik koşullarında farklı ekim zamanlarının nohut (Cicer arietinum L.) bitkisinde verim, verim unsurları ve kalite üzerine etkileri. Avrupa Bil. ve Tek. Derg. (16):434-440.
• Erdin, F. ve H. Kulaz. 2014. Van-Gevaş ekolojik koşullarında bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinin ikinci ürün olarak yetiştirilmesi. Turkish J. of Agric. and Nat. Sci. 1:910-914.
• Erol, O., H. Özaktan, Z. Tosun. 2023. Kayseri ekolojik koşullarında yetiştirilen bazı tescilli nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinin teknolojik özelliklerinin çok değişkenli istatistiksel analizlerle belirlenmesi. Çukurova Tarım Gıda Bil. Derg. 38(1):66-75.
• FAO. 2019. http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC Erişim tarihi: 12.05.2021.
• Gomez K. A and A. A. Gomez. 1984. Statistical procedures for agricultural research. 2nd Ed. John Wiley and Sons, Inc. New York, p. 641.
• Gülümser, A., H. Bozoglu, E. Pekşen. 2008. Edible legumes (Application Book), 2nd edition, OMU Faculty of Agriculture, Samsun.
• Jood, S., S. Bishnoi, A. Sharma. 1998. Chemical analysis and physico-chemical properties of Chickpea and lentil cultivars. CCS Haryana Agricultural Universty, departmant of food and nutrition, Nahrung 42, S:71-74 India.
• Kaya, M., R. Karaman, M. Çapar. 2016. Göller Bölgesi illerinde yetiştirilen nohut genotiplerinin bazı kalite ve teknolojik özellikleri yönünden Değerlendirilmesi. Tarla Bit. Merk. Araş. Enst. Derg. 25(Özel sayı-1):184-190.
• Kulaz, H., R. Tunçtürk, E. Oral, M .Tunçtürk, İ. Baran. 2023. Farklı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinde bazı teknolojik ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. Yüzüncü Yıl Üniv. Fen Bil. Enst. Derg. 28(1):1-7.
• Mart, D., E. Cansaran, T. Karaköy. 2005. Çukurova koşullarında nohutta (Cicer arietinum L.) bazı özellikler yönünden genotip x çevre interarksiyonları ve uyum yeteneklerinin saptanması üzerine bir araştırma. Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kongresi, Cilt II, 5-9 Eylül, Antalya. s. 1027-1032
• Mart, D., D. Yücel ve M. Türkeri. 2017. Çukurova Koşullarinda Nohut (Cicer arietinum L.) hat ve çeşitlerinin verim ve verim öğeleri ve kalite değerleri. KSÜ Doğa Bil. Derg. 20 (Özel Sayı):371-374.
• Mart, D., M. Türkeri, R. Akın, E. Atmaca, D. Yücel, T. Karaköy, G. Öktem, S. E. Dumlu, N. Çankaya, S. Mart, ve C. Can. 2021. Doğu Akdeniz Bölgesinde ileri çıkmış nohut (Cicer arietinum L.) hatlarında kışlık ekimde verim ve kalite özelliklerinin değerlendirilmesi. Çukurova Tarım Gıda Bil. Derg. 36(2):345-356.
• Özaktan, H. 2021. Technological characteristics of chickpea (Cicer arietinum L.) cultivars grown under natural conditions. Turkish J. of Field Crops 26(2):235-243
• Purushothaman, R., H. D. Upadhyaya,, P. M. Gaur,. C. L. L. Gowda, L. Krishnamurthy. 2014. Kabuli and desi chickpeas differ in their requirement for reproductive duration. Field Crops Res. 163: 24–31.
• Sarımurat, M. Ş., H. Kulaz, F. Erdin. 2022. Van ekolojik koşullarında yetiştirilebilen bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinde verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. MAS J. of Applied Sci. 7(1):128-138.
• Sepetoğlu, H. 1988. Nohutta çeşit ve bitki sıklığının büyüme ve verim üzerine etkisi. Ege Üniv. Zir. Fak. Derg. 19(2):71-76.
• Sönmez, V. ve A. M. Kumlay. 2021. Adıyaman ekolojik koşullarında farklı ekim zamanlarında bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinin verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. Avrupa Bil. ve Tek. Derg. (23):656-665.
• Şehirali, S. ve A. Atlı. 1993. Fasulye (Phaseolus vulgaris L.) de pişme özellikleri. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Yayınları No:161 Araştırmalar:59, s:7-9. Tekirdağ.
• Topalak, C. ve E. Ceyhan. 2015. Nohutta farklı ekim zamanlarının tane verimi ve bazı tarımsal özellikler üzerine etkileri. Selçuk Tarım Bil. Derg. 2(2):128-135.
• Uzun, A., H. Özçelik, S. Yılmaz. 2012. Seçilmiş bazı nohut (Cicer arietinum L.) hatlarının agronomik ve kalite özellikleri bakımından değerlendirilmesi. Akademik Zir. Derg. 1(1):29-36.
• Üstün, A., A. Gülümser. 2003. Orta Karadeniz Bölgesinde nohut için uygun ekim zamanının belirlenmesi. Türkiye 5. Tarla Bitkileri Kongresi, 13-17 Ekim 2003, 2:110-120, Diyarbakır.
• Williams, P. C., F. J. EL-Haramein, H. Nakkoul, S. Rihavi. 1986. Crop quality evaluation methods and guidelines. Icarda P:142. Alepro. Syria. Yalçın, F., Z. Mut, Ö. D. Erbaş Köse. 2018. Afyonkarahisar ve Yozgat koşullarında yüksek verim sağlayacak uygun nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinin belirlenmesi. Gaziosmanpaşa Üniv. Zir. Fak. Derg. 35(1):46-59.
• Yiğitoğlu, D. ve A. E. Anlarsal. 2012. Kahramanmaraş koşullarında farklı bitki sıklıklarının kışlık ve yazlık ekilen bazı nohut çeşitlerinde (Cicer arietinum L.) verim ve verim ile ilgili özelliklere etkisi. Çukurova Üniv. Fen ve Müh. Bil. Derg. 27(2):11-20.
• Yücel, D. 2020. Genotypic and phenotypic variability for yield and its components in normal and late sown chickpea (Cicer arietinum L.) Legume Res. 43:18-24

Evaluation of Some Registered Chickpea (Cicer arietinum L.) Varieties in Terms of Yield, Quality and Agronomic Characteristics in Muş Ecological Conditions

Yıl 2024, Cilt: 34 Sayı: 1, 1 – 12, 30.06.2024

Mehmet Karaman İrfan Erdemci Sedat Kaya

https://doi.org/10.18615/anadolu.1440371

Öz

Chickpea ranks first among edible legumes in terms of cultivation and production in our country. The aim of the research was to determine the yield, quality and some agronomic characteristics of some chickpea varieties in the Muş ecology. The study was conducted in four replications according to the randomized block experiment design with 16 chickpea varieties in the spring/late spring rainfall conditions of Muş province in 2020 and 2021. According to the analysis results, it was determined that there were significant differences at the p≤0,01 level among the varieties in all examined characteristics except water intake and swelling index. Traits varied as follows: grain yield 78,8-139,8 kg.da-1, number of main branches 3,00-4,03 pcs.plant-1, first pod height 16,6-21,3 cm, dry volume 22,0-33,4 ml, wet volume 56,73-85,96 ml, capacity of water intake 0,293-0,460 g.grain-1, and swelling capacity 0,345-0,526 ml.grain-1. It was determined that Aslanbey chickpea variety was the most ideal variety in grain yield, followed by Çağatay, Ubet and Zuhal chickpea varieties. Although Botan chickpea variety had the highest water intake capacity value, Botan, Çağatay, Ubet, Aslanbey and Zuhal chickpea varieties were found to be the prominent varieties in other quality parameters examined. Finally, the fact that the first pod height of the varieties included in the study varies between 16,6-21,3 cm showed that they are suitable for machine harvesting.

Anahtar Kelimeler

Chickpea, quality, yield, agronomy

Proje Numarası

BAP-20-UBF-4901-05

Kaynakça

• Açıkgöz, N. 1987. Nohut Tarımı, T.C. Tarım Orman ve Köy İşleri Bakanlığı, Ege Bölge Zirai Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları, No: 76:21.
• Adak, M. S. 2021. Yemeklik Baklagiller Ankara Üniversitesi Yayınları 699. Ders Kitabı: 53:102 s.
• Akdağ, C. ve S. Şehirali. 1994. Bakteri (Rhizobium ciceri) bulaştırma, azot dozları ve ekim sıklığının nohut (Cicer arietinum L.) ‘un bazı bitkisel ve kalite özelliklerine etkileri. Gaziosmanpaşa Üniv. Zir. Fak. Derg. 11:87-100.
• Avelar, R. I. S., C. A da Costa, D. da SilvaBrandãoJúnior, H. A. Paraíso, W.M. Nascimento. 2018. Production and quality of chickpea seeds in different sowing and harvest periods. Journal of Seed Sci. 40(2):146-155.
• Aydoğan, A., A. Gürbüz, V. Karagül, N. Aydın. 2009. Yüksek alanlarda kışlık nohut (Cicer arietinum L.) yetiştirme imkanlarının araştırılması. Tarla Bit. Merk. Araş. Enst. Derg. 18(1-2):11-16.
• Biçer, B. T., Ö. Albayrak, C. Akıncı. 2017. Farklı ekim zamanlarının nohutta verim ve verim unsurlarına etkisi. ADÜ Zir. Derg. 14(1):51-57.
• Çiftçi, V. ve Z. Türk. 1998. Güneydoğu Anadolu koşullarında ekim zamanlarının nohutta (Cicer arietinum L.) verim ve verim öğelerine etkisi üzerine bir araştırma. Doğu Anadolu Tarım Kongresi, 14-18 Eylül 1998, 483-489, Erzurum.
• Doğan, Y., V. Çiftçi, B. Ekinci. 2015. Mardin Kızıltepe ekolojik koşullarında farklı bitki sıklıklarının nohutta (Cicer arietinum L.) verim ve bazı verim öğelerine etkisi. Iğdır Üniv. Fen Bil. Enst. Derg. 5(1):73-81.
• Elis, S., S. Ipekesen, F. Basdemir, M. Tunc, B. T. Bicer. 2020. Effect of differentfertilizer forms on yield and yield components of chickpea varieties. International Journal of Agric. Env. Food Sci. 4 (2):209-215.
• Ercan, M. Y. İ., S. Uzun, ve H. Özaktan. 2019. Kayseri ekolojik koşullarında farklı ekim zamanlarının nohut (Cicer arietinum L.) bitkisinde verim, verim unsurları ve kalite üzerine etkileri. Avrupa Bil. ve Tek. Derg. (16):434-440.
• Erdin, F. ve H. Kulaz. 2014. Van-Gevaş ekolojik koşullarında bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinin ikinci ürün olarak yetiştirilmesi. Turkish J. of Agric. and Nat. Sci. 1:910-914.
• Erol, O., H. Özaktan, Z. Tosun. 2023. Kayseri ekolojik koşullarında yetiştirilen bazı tescilli nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinin teknolojik özelliklerinin çok değişkenli istatistiksel analizlerle belirlenmesi. Çukurova Tarım Gıda Bil. Derg. 38(1):66-75.
• FAO. 2019. http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC Erişim tarihi: 12.05.2021.
• Gomez K. A and A. A. Gomez. 1984. Statistical procedures for agricultural research. 2nd Ed. John Wiley and Sons, Inc. New York, p. 641.
• Gülümser, A., H. Bozoglu, E. Pekşen. 2008. Edible legumes (Application Book), 2nd edition, OMU Faculty of Agriculture, Samsun.
• Jood, S., S. Bishnoi, A. Sharma. 1998. Chemical analysis and physico-chemical properties of Chickpea and lentil cultivars. CCS Haryana Agricultural Universty, departmant of food and nutrition, Nahrung 42, S:71-74 India.
• Kaya, M., R. Karaman, M. Çapar. 2016. Göller Bölgesi illerinde yetiştirilen nohut genotiplerinin bazı kalite ve teknolojik özellikleri yönünden Değerlendirilmesi. Tarla Bit. Merk. Araş. Enst. Derg. 25(Özel sayı-1):184-190.
• Kulaz, H., R. Tunçtürk, E. Oral, M .Tunçtürk, İ. Baran. 2023. Farklı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinde bazı teknolojik ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. Yüzüncü Yıl Üniv. Fen Bil. Enst. Derg. 28(1):1-7.
• Mart, D., E. Cansaran, T. Karaköy. 2005. Çukurova koşullarında nohutta (Cicer arietinum L.) bazı özellikler yönünden genotip x çevre interarksiyonları ve uyum yeteneklerinin saptanması üzerine bir araştırma. Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kongresi, Cilt II, 5-9 Eylül, Antalya. s. 1027-1032
• Mart, D., D. Yücel ve M. Türkeri. 2017. Çukurova Koşullarinda Nohut (Cicer arietinum L.) hat ve çeşitlerinin verim ve verim öğeleri ve kalite değerleri. KSÜ Doğa Bil. Derg. 20 (Özel Sayı):371-374.
• Mart, D., M. Türkeri, R. Akın, E. Atmaca, D. Yücel, T. Karaköy, G. Öktem, S. E. Dumlu, N. Çankaya, S. Mart, ve C. Can. 2021. Doğu Akdeniz Bölgesinde ileri çıkmış nohut (Cicer arietinum L.) hatlarında kışlık ekimde verim ve kalite özelliklerinin değerlendirilmesi. Çukurova Tarım Gıda Bil. Derg. 36(2):345-356.
• Özaktan, H. 2021. Technological characteristics of chickpea (Cicer arietinum L.) cultivars grown under natural conditions. Turkish J. of Field Crops 26(2):235-243
• Purushothaman, R., H. D. Upadhyaya,, P. M. Gaur,. C. L. L. Gowda, L. Krishnamurthy. 2014. Kabuli and desi chickpeas differ in their requirement for reproductive duration. Field Crops Res. 163: 24–31.
• Sarımurat, M. Ş., H. Kulaz, F. Erdin. 2022. Van ekolojik koşullarında yetiştirilebilen bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinde verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. MAS J. of Applied Sci. 7(1):128-138.
• Sepetoğlu, H. 1988. Nohutta çeşit ve bitki sıklığının büyüme ve verim üzerine etkisi. Ege Üniv. Zir. Fak. Derg. 19(2):71-76.
• Sönmez, V. ve A. M. Kumlay. 2021. Adıyaman ekolojik koşullarında farklı ekim zamanlarında bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinin verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. Avrupa Bil. ve Tek. Derg. (23):656-665.
• Şehirali, S. ve A. Atlı. 1993. Fasulye (Phaseolus vulgaris L.) de pişme özellikleri. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Yayınları No:161 Araştırmalar:59, s:7-9. Tekirdağ.
• Topalak, C. ve E. Ceyhan. 2015. Nohutta farklı ekim zamanlarının tane verimi ve bazı tarımsal özellikler üzerine etkileri. Selçuk Tarım Bil. Derg. 2(2):128-135.
• Uzun, A., H. Özçelik, S. Yılmaz. 2012. Seçilmiş bazı nohut (Cicer arietinum L.) hatlarının agronomik ve kalite özellikleri bakımından değerlendirilmesi. Akademik Zir. Derg. 1(1):29-36.
• Üstün, A., A. Gülümser. 2003. Orta Karadeniz Bölgesinde nohut için uygun ekim zamanının belirlenmesi. Türkiye 5. Tarla Bitkileri Kongresi, 13-17 Ekim 2003, 2:110-120, Diyarbakır.
• Williams, P. C., F. J. EL-Haramein, H. Nakkoul, S. Rihavi. 1986. Crop quality evaluation methods and guidelines. Icarda P:142. Alepro. Syria. Yalçın, F., Z. Mut, Ö. D. Erbaş Köse. 2018. Afyonkarahisar ve Yozgat koşullarında yüksek verim sağlayacak uygun nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinin belirlenmesi. Gaziosmanpaşa Üniv. Zir. Fak. Derg. 35(1):46-59.
• Yiğitoğlu, D. ve A. E. Anlarsal. 2012. Kahramanmaraş koşullarında farklı bitki sıklıklarının kışlık ve yazlık ekilen bazı nohut çeşitlerinde (Cicer arietinum L.) verim ve verim ile ilgili özelliklere etkisi. Çukurova Üniv. Fen ve Müh. Bil. Derg. 27(2):11-20.
• Yücel, D. 2020. Genotypic and phenotypic variability for yield and its components in normal and late sown chickpea (Cicer arietinum L.) Legume Res. 43:18-24

Toplam 33 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Kaynak Göster

Download or read online: Click here