NASR b. MÜZÂHİM

120 (738) yılında Kûfe’de doğdu; gençliğinde Bağdat’a yerleşerek babası gibi attarlık yaptı. Süfyân es-Sevrî, Şu‘be, Habîb b. Hassân ve Yezîd b. İbrâhim et-Tüsterî başlıca hocalarıdır. Önde gelen öğrencileri arasında oğlu Hüseyin b. Nasr ile İbn Şâzân en-Nîsâbûrî, Nûh b. Habîb el-Kumîsî ve Ebü’s-Salt el-Herevî yer alır. Kaynaklarda gulât-ı Şîa’dan ve Râfizî olduğu, haktan saptığı kaydedilmektedir. Hadis münekkitleri tarafından eleştirilmiş, rivayet ettiği hadis ve haberlerde çokça hata bulunduğu, sika ve emin sayılamayacağı belirtilmiştir. Ancak İbn Hibbân onu güvenilir râvilerin isimlerinin yer aldığı es̱-S̱iḳāt’ına dahil etmiş, İbn Ebü’l-Hadîd kendisinden “rivayeti sahih, hüccet ve güvenilir bir kişi” diye bahsetmiştir.

Nasr b. Müzâhim, araştırmalarını Sıffîn Savaşı’na ayıran İslâm tarihçilerinin ilkleri arasında Ebû Mihnef Lût b. Yahyâ (ö. 157/773-74) ve İbn Selîm el-Ezdî’den (ö. 170/786) sonra gelir; aynı konu üzerinde eser veren Vâkıdî onun çağdaşıdır. Nasr b. Müzâhim’in günümüze parçalar halinde intikal eden yegâne eseri bu savaşla ilgili eldeki en eski metni oluşturan Kitâbü Vaḳʿati Ṣıffîn’dir. Kitabı ilk defa Ferecüllah Kâşânî Kitâbü Ṣıffîn şerḥu ġazâti emîri’l-müʾminîn adıyla 1301 (1884) yılında litografi tekniğiyle Tahran’da, 1340’ta (1921) Beyrut’ta yayımlamıştır. Daha sonra eser, Abdüsselâm Muhammed Hârûn tarafından yeniden incelenerek bir giriş ve notlar ilâvesiyle neşredilmiştir (Kahire 1365). Abdüsselâm Muhammed Hârûn eseri basıma hazırlarken birinci baskıyı kendi neşrine temel metin olarak almış, Nasr b. Müzâhim’in Taberî’nin Târîḫu’l-ümem ve’l-mülûk, Abdülkādir el-Bağdâdî’nin Ḫizânetü’l-edeb ve İbn Ebü’l-Hadîd’in Şerḥu Nehci’l-belâġa’sındaki rivayetlerinden de yararlanarak kitabı bir anlamda yeniden oluşturmuştur. Bu neşrin daha sonraki baskıları yine Kahire’de gerçekleştirilmiştir (1382/1962, 1401/1981). Nasr’ın üslûbu daha çok şiir, anekdotlar ve hitabelerin yer aldığı eyyâmü’l-Arab ve kıssa yazarlarının üslûbuna benzer. Rivayet ettiği haberler için isnad oluşturma ve tarih belirtme yoluna gitmemiştir. Onun Muâviye b. Ebû Süfyân’a ve Emevîler’e karşı olan temayüllerini gizlemediği görülür. Nasr b. Müzâhim’in günümüze ulaşmayan diğer eserleri de şunlardır: Kitâbü’l-Ġārât, Maḳtelü Ḥucr b. ʿAdî, Kitâbü’l-Cemel, Maḳtelü’l-Ḥüseyn b. ʿAlî, Aḫbârü’l-Muḫtâr es̱-S̱eḳafî, Kitâbü’l-Menâḳıb, Aḫbâru Muḥammed b. İbrâhîm ve Ebi’s-Serâyâ, Kitâbü’n-Nehrevân.

BİBLİYOGRAFYA
İbnü’n-Nedîm, el-Fihrist, s. 138; Hatîb, Târîḫu Baġdâd, XIII, 282 vd.; İbn Hacer, Lisânü’l-Mîzân, VI, 157; Brockelmann, GAL, I, 313; Suppl., I, 214; a.mlf., “Nasr ibn Muzāhim, der älteste Geschichtsschreiber der Schia”, Zeitschrift für Semitistik, IV, Leipzig 1926, s. 1-23; Sezgin, GAS (Ar.), I/2, s. 137-138; Hüseyin Hasan, Aʿlâmü Temîm, Beyrut 1980, s. 545; Hasan es-Sadr, Teʾsîsü’ş-Şîʿa, Beyrut 1401/1981, s. 237; Şâkir Mustafa, et-Târîḫu’l-ʿArabî ve’l-müʾerrîḫûn, Beyrut 1983, I, 182; Hüseyin b. Kāsım b. Muhammed en-Nuaymî – Hamza b. Hüseyin b. Kāsım en-Nuaymî, İstidrâkât ʿalâ Târîḫi’t-türâs̱i’l-ʿArabî, Cidde 1422, VI, 138-139; C. E. Bosworth, “Naṣr b. Muzāḥim”, EI² (Fr.), VII, 1017.