NEŞŞÂR, Sirâceddin

Mesleğinden dolayı “Neşşâr” (bıçkıcı) lakabıyla tanınmıştır. İlk öğrenimine babasının yanında başladı ve Ali el-Habbâz ed-Darîr, Şemseddin İbnü’l-Hımmisânî, Seyyid İbrâhim b. Ahmed et-Tabâtabî, Ali b. Abdullah ed-Deyrûtî, İbn İmrân Muhammed b. Mûsâ’dan kıraat dersleri aldı. Bir müddet Kahire’de çocuk okuttu ve Ahmed b. Muhammed el-Kastallânî ile Nûreddin el-Cârihî’nin de aralarında bulunduğu öğrenci grubuna kıraat dersleri verdi. el-Mükerrer adlı eserine ait bir nüshanın sonunda kaydedildiğine göre Câmiu Kāsım el-Atâbekî’de imamlık yaptı (Salâh M. el-Haymî, I, 466). eş-Şâṭıbiyye’yi ezbere bildiği nakledilen Neşşâr pek çok defa hacca gitti. Ziriklî onun 938 (1531) yılında vefat ettiğini kaydeder.

Eserleri. 1. el-Bedrü’l-münîr fî ḳırâʾâti Nâfiʿ ve Ebî ʿAmr ve İbn Kes̱îr. Neşşâr, 901 (1495-96) yılında tamamladığı bu eserini hazırlarken Ebû Tâhir İsmâil b. Halef es-Sarakustî’nin el-ʿUnvân fi’l-ḳırâʾâti’s-sebʿ, Ebû Amr ed-Dânî’nin et-Teysîr fi’l-ḳırâʾâti’s-sebʿ ve Kāsım b. Fîrruh eş-Şâtıbî’nin eş-Şâṭıbiyye adlı kitaplarından yararlanmış, bu eserlerin üslûbunun zorluğu ve bir kısım terimlerinin anlaşılamaması sebebiyle kitabını kaleme aldığını belirtmiştir. Eser Muhtâr Ahmed Deyre tarafından doktora tezi olarak tahkik edilip yayımlanmıştır (Trablus 2003). 2. el-Büdûrü’z-zâhire fi’l-ḳırâʾâti’l-ʿaşri’l-mütevâtire (I-II, nşr. Ali Muhammed Muavvaz ve Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Beyrut 1421/2000). 16 Receb 898 (3 Mayıs 1493) tarihinde tamamlanan eserin yazımında müellif Buhârî ve Müslim’in el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ’leri, Ebû Dâvûd’un es-Sünen’i, Ebû Amr ed-Dânî’nin Câmiʿu’l-beyân fi’l-ḳırâʾâti’s-sebʿ, el-Müktefâ fi’l-vaḳf ve’l-ibtidâ adlı kitaplarıyla et-Teysîr fi’l-ḳırâʾâti’s-sebʿi, İbnü’l-Cezerî’nin en-Neşr fi’l-ḳırâʾâti’l-ʿaşr’ı, Ebû Tâhir İsmâil b. Halef es-Sarakustî’nin el-ʿUnvân fi’l-ḳırâʾâti’s-sebʿi, Ebû Ma‘şer et-Taberî’nin et-Telḫîṣ fi’l-ḳırâʾâti’s̱-s̱emân’ı ve Ebü’l-Kāsım el-Hüzelî’nin el-Kâmil’inden yararlanmıştır. Kırâat-i aşere hakkında söylenenlerin ve mütevâtir kabul edilen rivayetlerin bir araya getirildiği temel kaynak niteliğindeki kitap kıraat ilminde küllî esasları zikretmemesi, âyetlerin tertibinde resm-i Osmânî’yi esas almaması ve kaydettiği görüşlerin kimlere ait olduğunu bildirmemesi yüzünden eleştirilmiştir. 3. el-Mükerrer fîmâ tevâtera mine’l-ḳırâʾâti’s-sebʿ ve teḥarrara (İbn Şüreyh’in el-Kâfî fi’l-kırâʾâti’s-sebʿ adlı eseriyle birlikte, Mekke 1306; Kahire 1326; nşr. Ahmed Mahmûd Abdüssemî‘, Beyrut 2001). 4. el-Ḳaṭarü’l-mıṣrî fî ḳırâʾati Ebî ʿAmr el-Baṣrî (Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye, nr. 6051; Beyazıt Devlet Ktp., Veliyyüddin Efendi, nr. 35; Süleymaniye Ktp., Lâleli, nr. 63/1). 5. el-Vücûhü’n-neyyire fî ḳırâʾâti’l-ʿaşere (Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye, nr. 5830). 6. et-Teysîrü’l-aḫîr fî ḳırâʾati İbn Kes̱îr (Süleymaniye Ktp., Lâleli, nr. 63/3; Mektebetü’l-Esed el-Vataniyye, nr. 17075/1). 7. el-Câmiʿ fî ḳırâʾati’l-İmâm Nâfiʿ (Süleymaniye Ktp., Lâleli, nr. 63/2; Mektebetü’l-belediyye bi’l-İskenderiyye, nr. 3036 C). 8. Kitâb fi’l-ḳırâʾât (Mektebetü’l-Esed el-Vataniyye, nr. 18470). 9. Risâle fîmâ (Bâbü mâ) teferrede bihî İbn Kes̱îr min rivâyeteyi’l-Bezzî ve Ḳunbül ʿan aṣḥâbihî (Süleymaniye Ktp., Lâleli, nr. 63/4; Mektebetü’l-Esedi’l-vataniyye, nr. 17075/2). 10. el-ʿİḳdü’l-cevherî fî ḥalli elġāzi’l-Ḳurʾân li’l-Cezerî (Süleymaniye Ktp., Kılıç Ali Paşa, nr. 1029). 11. Ṭırâzü’l-ʿilmeyn fî ḥükmi’l-istifhâmeyn (Süleymaniye Ktp., Kılıç Ali Paşa, nr. 1029; Lâleli, nr. 63/5). 12. Ḳaṣîde fî ʿilmi’l-ḳırâʾât (GAL Suppl., II, 142). Neşşâr’ın bunlardan başka el-Bedrü’l-münîr fî şerḥi’t-Teysîr, Keşfü’l-ḥicâb ʿan eczâʾi’l-ahẕâb adlı eserleri kaynaklarda zikredilmektedir (yazma eserlerin diğer nüshaları için bk. Brockelmann, GAL, II, 140; Suppl., II, 142; el-Fihrisü’ş-şâmil, II, 468-482).

BİBLİYOGRAFYA
Sirâceddin en-Neşşâr, el-Bedrü’l-münîr fî ḳırâʾâti Nâfiʿ ve Ebî ʿAmr ve İbn Kes̱îr (nşr. Muhtâr Ahmed Deyre), Trablus 2003, s. 606, ayrıca bk. neşredenin girişi, s. 18-19; a.mlf., el-Büdûrü’z-zâhire fi’l-ḳırâʾâti’l-ʿaşri’l-mütevâtire (nşr. Ali M. Muavvaz – Âdil Ahmed Abdülmevcûd), Beyrut 1421/2000, neşredenin girişi, I, 78-79; Sehâvî, eḍ-Ḍavʾü’l-lâmiʿ, VI, 113; Keşfü’ẓ-ẓunûn, I, 231, 520; II, 1351, 1812; Serkîs, Muʿcem, II, 1776, 1857; Brockelmann, GAL, II, 140; Suppl., I, 722; II, 142; Hediyyetü’l-ʿârifîn, I, 792; Ziriklî, el-Aʿlâm, V, 59; Salâh M. el-Hayemî, Fihrisü maḫṭûṭâti Dâri’l-kütübi’ẓ-Ẓâhiriyye: ʿUlûmü’l-Ḳurʾâni’l-Kerîm, Dımaşk 1403/1983, I, 316, 429, 464, 465, 466, 483; Ali Şevvâh İshak, Muʿcemü muṣannefâti’l-Ḳurʾâni’l-Kerîm, Riyad 1404/1984, IV, 29, 137, 164; el-Fihrisü’ş-şâmil: ʿUlûmü’l-Ḳurʾân, maḫṭûṭâtü’l-ḳırâʾât (nşr. el-Mecmau’l-melekî), Amman 1987, II, 468-482; Fihrisü’l-maḫṭûṭâti’l-ʿArabiyyeti’l-maḥfûẓa fî Mektebeti’l-Esed el-vaṭaniyye, Dımaşk 1995, III, 36, 38, 59, 192, 208, 236-238, 256.