Nilhan Sarıgül. Selçuklu başkenti Nîşâbûr: kuruluşundan büyük Selçuklu hâkimiyetinin sonuna kadar. Yüksek lisans tezi (2018)

Nilhan Sarıgül. Selçuklu başkenti Nîşâbûr: kuruluşundan büyük Selçuklu hâkimiyetinin sonuna kadar. Yüksek lisans tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018, XII+189 s.

Öz

Nîşâbûr şehri kuruluşundan itibaren Horasan bölgesinin önemli yerleşim birimlerinden biriydi. Büyük Selçuklu İmparatorluğu döneminde de Nîşâbûr şehri önemini koruyup bir dönem imparatorluğa başkentlik yaptı.

Nîşâbûr şehri konumu itibari ile ticaret yollarına yakın olması ve insan yaşamı için elverişli iklime sahip olması sebebiyle pek çok devletin dikkatini çeken bir yerdi. Böylece Büyük Selçuklu İmparatorluğu’ndan önce de şehirde pek çok devlet ve hanedan kurulup yıkılmış, şehir defalarca yağmalanmıştı. Şehir İslâmiyet ile tanıştıktan sonra Emevî ve Abbâsî dönemlerinde siyasî otorite tam olarak sağlanamamış, kişiler ve hanedanların çatışmalarına sahne olmuştu. Tâhirîler (821-873) döneminde idarî merkezin Merv’den Nîşâbûr’a taşınmasıyla, şehir yeniden kalkınmaya başlamıştı. Saffârîler (861-1003) ve Sâmânîler (819-1005) dönemlerinde kimliğini koruyan Nîşâbûr şehri, Büyük Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey (1040-1063) zamanında başkent oldu. Böylece şehir kalkınarak bayındır bir hâl aldı. Nîşâbûr şehri bir ilim ve kültür merkezi oldu.

Nîşâbûr şehrinin kuruluşundan Büyük Selçuklu İmparatorluğu’nun yıkılma sürecine kadar bahsettiğimiz yüksek lisans tezimizde Nîşâbûr şehrini siyasî, askerî, mimârî, dinî, ilmî, kültürel ve sosyal açıdan incelemeye çalıştık.

Abstract

Nishapur was one of the important residential units for Khorasan since it’s establishment. In the period of Great Saldjuk Empire, Nishapur preserved the importance of the city and made capital for the empire for a while.

Nishapur was a city attracting attention from many countries due to its close proximity to trade routes as well as its convenient climate for human life. Thus, before the Great Saldjuk Empire many cities and dynasties were established and destroyed in the city, and the city was looted many times. After the city met with Islam, in the period of Umayyad (661-750) and Abbasid (750-821), the political authority was not fully established and the people and the dynasties had hosted their conflicts. But in the period of Tahirids (821-873), the city started to re-develop with the transfer of the administrative center from Merv to Nishapur. Nishapur City, which preserved its identity during the Saffarids (861-1003) and Samanids (819-1005) periods, became the capital city during the time of Tughril Beg (1040-1063) of the Great Saldjuk Empire period. So the city developed and became flourishing. Nishapur became a city of knowledge and culture.

We tried to examine Nishapur city from political, military, architectural, religious, scientific, cultural and social aspects in the master thesis which we mentioned until the destruction period of Great Saldjuk Empire from foundation of Nishapur city.