| Tez Künye | Durumu | ||
| Buhara Hanlığ’nın son emiri Alim Han ve Dönemi (1911-1920) / Alim Khan the last emîr of Bukhara Khanate and His Period ( 1911-1920) Yazar:NURETTİN HATUNOĞLU Danışman: PROF. DR. KÂZIM YAŞAR KOPRAMAN Yer Bilgisi: Gazi Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Bölümü / Tarih Ana Bilim Dalı / Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı Konu:Tarih = History Dizin:Alim Han = Alim Han ; Buhara Hanlığı = Bukhara Dynasty ; Ruslar = Russians ; Tarih = History ; Türkistan = Turkistan ; Çarlık Dönemi = Tsarist Period | Onaylandı Doktora Türkçe 2010 516 s. | ||
| Buhara Hanlığı’nın Son Emîri Alim Han’ı ve Dönemi’ni inceleyen bu çalışmamız üç ana bölümden oluşmaktadır. Tarihimizin önemli ve uzun safhasını teşkil eden hanlıklar dönemi ile ilgili çalışmalar Ruslardan kaynaklanan bazı sebeplerden dolayı ya eksik kalmış ya da Rusların bakış açısı ile işlenmiştir. Özellikle Sovyet dönminin katı politikaları, son dönem Türkistan tarihi ile ilgili çalışmaların Sovyet tezleri etkisinde kalıp, bilimsel olmaktan ziyade siyasi nitelikte olmasına sebep olmuştur. Buna en güzel örneklerden birisi de Buhara Hanlığı’nın son hükümdarı Alim Han ile ilgili çalışmalardır.Sovyetler Alim Han iktidarını devirip Buhara Hanlığı’nı işgal ettiklerinde, Buhara Hanlığı yerine sözde demokratik Buhara Halk Cumhuriyetini kurmuşlardır. Bu amacına ulaşmak için de, Alim Han yönetimine karşı olan ve Yaş Buharalılar olarak bilinen Ceditçileri kullanmışlardır. Gerek Ceditçiler gerekse Sovyetler, yeni kurdukları yönetimi ayakta tutabilmek ve siyasi hesaplardan dolayı kendilerinden önceki yönetimi kötüleme yoluna gitmişler, Alim Han hakkında kötüleme kampanyası başlatmışlardır. Alim Han’ın Basmacılık denilen Türkistan milli mücadelesine destek vermesinden dolayı, Sovyetlerin karalama kampanyasının hedefi olmuştur.Sovyet yönetiminin tutumundan dolayı Türkistan ile Türkiye ve dünya’nın diğer bölgeleri arasındaki bilgi akışını sekteye uğratmıştır. Alim Han’nın Çarlık dönemini öven ifadeleri, Sovyet karşıtı Türkistanlı aydınların da tepkisini çekmesinden dolayı Türkiye’deki çalışmalarda da Alim Han hakkında olumsuz bir tavır ortaya çıkmıştır. Bu durum Alim Han ile ilgili asılsız iddiaların yaygınlık kazanmasına neden olmuştur.Fakat Sovyetlerin dağılıp Türkistan coğrafyasında bağımsız Türk devletlerinin ortaya çıkmasıyla beraber, Türkistan’daki Sovyet dönemi siyasi bakış açısı yerini milli bakış açısına bırakmıştır. Bu süreçte Alim Han hakkında da doğru ve olumlu değerlendirmeler yapılmaya başlanmıştır. Bu çalışma ile bağımsızlık sonrası Türkistan ile Türkiye arasında ivme kazanmaya başlayan bilgi akışına ve Türkistan’ın yeni süreçteki milli bakış açısına katkı sağlanmaya çalışılmıştır.Çalışmanın birinci bölümünde, Buhara Hanlığı’nın Alim Han’ın tahta geçişine kadarki siyasi hayatı işlenmiştir. Buhara Hanlığının kuruluşu, Mangıtlar dışında devlete hükmeden sülaleler, Rusların Türkistan ve Buhara’ya yönelik işgal faaliyetlerine değinilmiştir. Alim Han öncesi Ruslar ile yapılan savaş ve Buhara Hanlığı’nın Rusya’ya tabi olması ile ilgili gelişmeler bu bölümde işlenmiştir.Çalışmanın ikinci bölümünde, Alim Han ve onun döneminde Buhara Hanlığı’nda meydana gelen siyasi, askeri, ve sosyo-kültürel gelişmeler sebep sonuç ilişkisi içerisinde işlenmiştir. Ceditçilik hareketi ve Alim Han ile olan münasebetlerinde Rusya faktörüne özellikle değinilmiştir.Son bölümde ise Alim Han’ın sürgün hayatı, karşılaştığı sorunlar, siyasi faaliyetleri, İstiklalcilik hareketine İbrahim Beg Lakay ve Enver Paşa vasıtasıyla verdiği destek, sebep sonuç ilişkisi içerisinde işlenmeye çalışılmıştır. Bu bölüm Alim Han’ın ölmesi ile bitirilmemiş, onun ölümünden sonra hanedan mensupları hakkında da bilgi verilmek süretiyle konu bütünlüğü sağlanmaya çalışılmıştır. Çocukları ile görüşmaler yapılmak suretiyle hanedan mensupları ile ilgili bilgiler literatüre geçirilmeye çalışılmıştır. Alim Han’dan kalan mirasa da değinilerek bu paraların günümüzdeki akıbeti de, vasiyetname ve benzeri birinci elden kaynaklar ile açıklanmaya çalışılmıştır.Anahtar Sözcükler:1. Alim Han2. Buhara3. Ceditçilik4. İbrahim Beg5. Enver Paşa | |||
| This research which studies Alim Khan the last Emîr of Bukhara Khanate and his period.is formed by 3 main section the studies about the khanets period which forms the importand and larg period of our history, are deficient or written from the Russian point of view because of some reasons by Russians . especially hard political policies of Soviet period because the studies about the last period Turkhistan history affected by Soviet thesis and have a political feature not a scientific. One of the good examples fort his stuation is tehe studies about Alim Khan the last ruler of Bukhara Khanate.Whwn Soviet overturned the Alim Khan pover and occupied Bukhara Khanet, they assambled the so-called democratik Bukhara Folk Republic instied of bukhara Khanate . İn order to attain this goal they used Jadids against to Alim Khan government bind called Yash Buharians , both jadids and Soviet ran down the former government because of the political plans and in order to keep standing the new goverment that they assambled and they get a running down campagin begun about Alim Khan since Alim Khan sported the Turkhistan National strugle called ?basmacilik? he was the but of Soviets running down campagn.Because of the economy of Soviet government the flow of data between Turkhistan and Turkey and the other part of the world was interrupted. Because of the expressioan praising the Alim Khan?s Czardom period reacted the Turkhistani intellectual against Soviet, a negative attitude occured about Alim Khan in the studies made in Turkey. This stuation caused insubstantial claim about Alim Khan to become widespreal.But Soviets dissolved and independent Turkish goverments appeared on the Turkhistan geography meanwhilw Soviet period political view in Turkhistan left its place to national viev in Turkhistan left its place to national view. Right and positiv evolvations about Alim Kahan began to be made during this period. With this study it was tried to be contribted to the growing data flow between Turkey and Turkhistan after the independence and it was tried to be contributed to the national view of Turkhistan during the new period.İn the first section of the research , the political life of Bukhara Khanate until the Alim Khan?s ascending the throne was studied. İt was mentioned about the assemblance of Bukhara Khanate, families which ruled the government except Mangıts, occupation activities of Russians to Turkhistan and Bukhara. The war made with Russians before Alim Khan and the events about the dependency o Bukhara Khanate to Russia was studied in this section.İn the second section of the research, Alim Khan and political military and social-cultural events occured in Bukhara Khanate during his moragement were studied in the ralation of cause and affect. Russia was especially mentioned about jadidism movement and relationship with Alim Khan.İn the last section the exile life of Alim Khan, the problems he faced with political activities the support he gave to independence movement by Enver Pasha and İbrahim Beg Lakay, was tried to be studied in the relation of cause and effect. This section wasnt be finished with death of Alim Khan, but givind information about members of dynasty after his death. İt was tried to be provided the subject integrity by meking inteviews with his children. The information about the members of dynasty was tried to be accepted by articles and books. The inheritance of Alim Khan was mentioned and the fate of the Money nowdays was tried to be explained by atestament and similar sources writen by first persion.Key Words:1- Alim Khan2- Bukhara3- Jadidism4- Enver Pasha5- İbrahim Beg | |||