Okuma Stratejilerinin Üst Düzey Düşünme Becerileri ile Okuduğunu Anlama Üzerine Etkisi

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 2, 13 – 37, 30.06.2024

Nuran Çaylıoğlu İşnel , Ahmet Benzer

Öz

Reading is more than an act of vocalization, it is the ability to process a text in the mind and integrate it with old information. It is important for students to use reading strategies to read the text more fluently and more meaningfully. The aim of the research is to measure the effect of reading strategies on secondary school students’ reading comprehension and higher order thinking skills and to determine the students’ opinions on the implementation of reading strategies. In this regard, in the research, 5 different reading strategies were applied to 7th grade students for 10 weeks. The students were given strategy training and asked to apply these strategies on the determined texts. In the research, multiple case, holistic multiple case design, which is one of the case study types, was used. Students’ note-taking sheets were evaluated according to the criteria of the strategies. Student opinions were interpreted together with the research results. As a result of the study, when students’ success in answering subtext questions regarding higher-level thinking skills was examined, it was seen that out of the 5 strategies, the SQ3R strategy affected the success the most (89.2 %) and the face of the story strategy the least (32.1%). In all strategies, students were able to apply the stages of identifying keywords and creating short sentences, and when strategy training was given, students were successful in solving subtext questions involving higher-level thinking skills; It has been concluded that when education is not provided, students tend to be unable to detect the flow, problems and prominent elements in the text. Based on these results, it has been suggested that reading strategies training should be included in textbooks and that each strategy should be implemented with texts with appropriate content, in line with the data obtained from the findings.

Anahtar Kelimeler

Reading strategies, reading text, higher order thinking skills.

Kaynakça

• Altun, H., & Yeşilpınar Uyar, M. (2023). Yedinci sınıf öğrencilerinin okuma stratejileri üst bilişsel farkındalıklarının ve problem kurma becerilerinin incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 13(3), 1519-1535.
• Altunkaya, H., & Sülükçü, Y. (2018). 7. sınıf öğrencilerinin okuma stratejileri üstbilişsel farkındalık düzeyleri ile okuduğunu anlama becerileri arasındaki ilişki. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(4), 2502-2517.
• Arı, G. (2014). Beşinci sınıf öğrencilerinin kullandığı ASOAT ve YO-DE okuma stratejilerinin anlamaya etkisi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 10(2), 535-555.
• Artuğ, A., & Alkın-Şahin, S. (2023). Yedinci sınıf öğrencilerinin okuma stratejilerine ilişkin bilişsel farkındalıklarının problem çözmeye yönelik yansıtıcı düşünme becerilerini yordama düzeyi. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (AUJEF), 7(3), 644-656.
• Belet, Ş. (2011). Eleştirel okuma becerisinin geliştirilmesinde hikâye anlatma yönteminin kullanımı: öğretim deneyi uygulaması. Bilig/Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 59, 67-96.
• Benzer, A. (2019). Türkçe ders kitaplarının Pisa okuma yeterlik düzeyleri ile imtihanı. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 7(2), 96-109.
• Benzer, A., & Bozkurt, B. (2020). Okuma stratejileri öğretiminin ortaokul öğrencilerinin okuduğunu anlama başarılarına etkisi. Türkiye Eğitim Dergisi, 6(1), 1-29.
• Benzer, A. (2021). Çocuklar için dinleme. Pegem Akademi Yayınları.
• Beydoğan, H. Ö. (2010). Okuma ve anlamayı etkileyen stratejiler. Millî Eğitim, 40(185) 8-21.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, K. E., Akgün, E. Ö., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2021). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Doğan, Y. (2017). Okuduğunu anlamayı geliştirmede kullanılan stratejilerin etkililiği: Bir meta analiz çalışması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ömer Halisdemir Üniversitesi, Niğde.
• Dönmez, C., & Yazıcı, K. (2006). Sosyal bilgilerde öğrencilerin okuduğunu anlama becerilerinin geliştirilmesinde metin yapısına bağlı olarak kullanılabilecek strateji ve teknikler. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(16), 137-154.
• Epçaçan, C. (2009) Okuduğunu anlama stratejilerine genel bir bakış. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(6), 207-223.
• Erdağı Toksun, S. (2020). Ortaokul öğrencilerinin okuma stratejileri bilişsel farkındalık becerilerini kullanma düzeyleri. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 9(26), 417-430.
• Gelen, İ. (2003). Bilişsel farkındalık stratejilerinin Türkçe dersine ilişkin tutum, okuduğunu anlama ve kalıcılığa etkisi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Çukurova Üniversitesi.
• Güçlüer, S., & Baştuğ, M. (2022). İlkokulda derinlemesine okuma stratejisinin okuduğunu anlamaya etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(1), 297-316.
• Güneş, F. (2017). Okuma sürecinde metindeki anlamdan zihindeki anlama. International Journal of Language Academy, 5(1), 7–25. Doi: 10.18033/ijla.3521.
• Gürses, T. (2002). Reading Strategies Employed By ELT Learners At Advanced Level. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Kanık Uysal, P. (2022). Türkçe dersi sınavlarında yer alan soruların üst düzey düşünme becerileri açısından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 10(1), 136-156. Doi: 10.16916/aded.1016659.
• Kanık Uysal, P. & Gültekin Pala, S. (2022). Ana fikri bulma: öğretmen ve öğrenciler neler yapıyor? Neden zorlanıyor? Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 10(1), 44-66. Doi: 10.35233/oyea.1112647.
• Karakoç Öztürk, B. & Yıldırım, B. (2022). Ortaokul düzeyindeki okuma etkinliklerine eleştirel bir bakış. Uluslararası Dil Eğitimi ve Öğretimi Dergisi, 10(1), 77-102. Doi: 10.29228/ijlet.57807.
• Karatay, H. (2007). İlköğretim Türkçe Öğretmeni Adaylarının Okuduğunu Anlama Becerileri Üzerine Alan Araştırması. Yayınlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Karatay, H. (2018). Okuma eğitimi kuram ve uygulama. Pegem Akademi.
• Kuşdemir, Y. & Katrancı, M. (2015). Okumada kaygı ve anlama: ana fikri bulamıyorum öğretmenim! Eğitim ve Bilim, 41(183), 251-266. Doi: 10.15390/EB.2016.4951.
• MEB. (2006). İlköğretim Türkçe dersi öğretim programı ve kılavuzu (6, 7, 8. sınıflar). Devlet Kitapları Müdürlüğü. MEB. (2019). Türkçe dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). MEB.
• Mekuria, A., Bushisho, E. W., & Wubshet, H. (2024). The effects of reading strategy training on students’ reading strategy use and critical reading ability in EFL reading classes. Cogent Education, 11(1). Doi: 10.1080/2331186X.2024.2310444.
• Olshavsky, J. E. (1977). Reading as problem solving: an investigation of strategies. Reading Research Quarterly, 12(4), 654-674. Doi: 10.2307/rrq.747446.
• Paker, T. (2015). Durum çalışması. F. N. Seggie & Y. Bayyurt (Ed.), Nitel araştırma yöntem, teknik, analiz ve yaklaşımları içinde (s. 119-134). Anı Yayıncılık.
• Pilten, G. (2007). Ana fikir bulma stratejisi öğretiminin ana fikir bulma ve okuduğunu anlamaya etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Robinson, D. (2012). A comparative, holistic, multiple-case study of the implementation of the strategic thinking protocol and traditional strategic planning processes at a Southeastern University. Unpublished doctoral thesis, Florida Atlantic University, Florida.
• Sarar Kuzu, T. (2013). Türkçe ders kitaplarındaki metin altı sorularının yenilenmiş Bloom taksonomisindeki hatırlama ve anlama bilişsel düzeyleri açısından incelenmesi. CÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 37(1), 58-76.
• Sarıkaya, B. (2021). 8. sınıf Türkçe ders kitabındaki etkinliklerin üst düzey düşünme becerileri açısından değerlendirilmesi. Kuram ve Uygulamada Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 71-89. Doi: 10.48066/kusob.901731.
• Sarıkaya, B., Yayan, E. & Yamaç, A. E. (2023). Türkçe ders kitaplarındaki etkinliklerin üst düzey düşünme becerileri bağlamında incelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 8(1), 133-158. Doi: 10.54979/turkegitimdergisi.1307757.
• Stevens R. J. (1988). Effects of strategy training on the identification of the main idea of expository passages, Journal of Educational Psychology, 80(1), 21-26.
• Sur, E. (2022). Türkçe ders kitaplarında yer alan metin altı soruların yenilenmiş Bloom Taksonomisi’ne göre incelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 11(1), 430-451. Doi: 10.15869/itobiad.952572.
• Temizkan, M. (2008). Bilişsel Okuma Stratejilerinin Türkçe Derslerinde Bilgiye Dayalı Metinleri Okuduğunu Anlama Üzerindeki Etkisi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(2), 129-148.
• Yıldız, D., Divrik, D., Özçelik, B. & Aktaş, A. T. (2022). Ortaöğretim öğrencilerinin üst düzey okuduğunu anlama becerilerinin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 10(3), 575-597. Doi: 10.16916/aded.1104406.
• Yılmaz, M. (2008). Türkçede okuduğunu anlama becerilerini geliştirme yolları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9,131-139.
• Zhang, Z. (1993). Literature review on reading strategy research. Annual Conferance of Mid-South Educational Research Association 10-12 November 1993 in (s. 1-18). New Orleans: USA.

Okuma Stratejilerinin Üst Düzey Düşünme Becerileri ile Okuduğunu Anlama Üzerine Etkisi

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 2, 13 – 37, 30.06.2024

Nuran Çaylıoğlu İşnel , Ahmet Benzer

Öz

Okuma bir seslendirme eyleminden öte bir metni zihinde işleme, eski bilgilerle bütünleştirme becerisidir. Öğrencilerin okuma stratejilerini kullanmaları metni daha akıcı ve daha anlamlı okumaları için önemlidir. Araştırmada okuma stratejilerinin ortaokul öğrencilerinde okuduğunu anlama ve üst düzey düşünme becerileri üzerindeki etkisini ölçmek ve öğrencilerin okuma stratejilerinin uygulanmasına yönelik görüşlerini tespit etmek amaçlanmıştır. Bu doğrultuda, araştırmada 7. sınıf öğrencilerine 10 hafta boyunca 5 farklı okuma stratejisi işe koşulmuştur.. Öğrencilere strateji eğitimi verilip belirlenen metinler üzerinde bu stratejileri uygulamaları istenmiştir. Araştırmada durum çalışması türlerinden çoklu durum, bütüncül çoklu durum deseni kullanılmıştır. Öğrencilerin not alma kâğıtları stratejilerin ölçütlerine göre değerlendirilmiştir. Öğrenci görüşleri ise araştırma sonuçlarıyla birlikte yorumlanmıştır. Çalışma sonucunda öğrencilerin üst düzey düşünme becerilerine yönelik metin altı soruları cevaplama başarılarına bakıldığında 5 stratejiden en çok (%89,2) SQ3R stratejisinin, en az ise (%32,1) hikâyenin yüzü stratejisinin başarıya etki ettiği görülmüştür. Stratejilerin tamamında öğrencilerin anahtar kelime belirleme, kısa cümleler oluşturma aşamalarını uygulayabildikleri, strateji eğitimi verildiğinde öğrencilerin üst düzey düşünme becerilerini içeren metin altı soruları çözmede başarılı oldukları; eğitim verilmediğinde öğrencilerin metindeki akışı, problemleri, ön plana çıkan unsurları tespit edememe eğiliminde oldukları sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuçlardan hareketle okuma stratejileri eğitimlerinin ders kitaplarında yer alması gerektiği, her bir stratejinin uygun içeriğe sahip metinler ile uygulanması bulgulardan elde edilen veriler doğrultusunda önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

: Okuma stratejileri, okuma metni, üst düzey düşünme becerileri.

Kaynakça

• Altun, H., & Yeşilpınar Uyar, M. (2023). Yedinci sınıf öğrencilerinin okuma stratejileri üst bilişsel farkındalıklarının ve problem kurma becerilerinin incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 13(3), 1519-1535.
• Altunkaya, H., & Sülükçü, Y. (2018). 7. sınıf öğrencilerinin okuma stratejileri üstbilişsel farkındalık düzeyleri ile okuduğunu anlama becerileri arasındaki ilişki. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(4), 2502-2517.
• Arı, G. (2014). Beşinci sınıf öğrencilerinin kullandığı ASOAT ve YO-DE okuma stratejilerinin anlamaya etkisi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 10(2), 535-555.
• Artuğ, A., & Alkın-Şahin, S. (2023). Yedinci sınıf öğrencilerinin okuma stratejilerine ilişkin bilişsel farkındalıklarının problem çözmeye yönelik yansıtıcı düşünme becerilerini yordama düzeyi. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (AUJEF), 7(3), 644-656.
• Belet, Ş. (2011). Eleştirel okuma becerisinin geliştirilmesinde hikâye anlatma yönteminin kullanımı: öğretim deneyi uygulaması. Bilig/Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 59, 67-96.
• Benzer, A. (2019). Türkçe ders kitaplarının Pisa okuma yeterlik düzeyleri ile imtihanı. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 7(2), 96-109.
• Benzer, A., & Bozkurt, B. (2020). Okuma stratejileri öğretiminin ortaokul öğrencilerinin okuduğunu anlama başarılarına etkisi. Türkiye Eğitim Dergisi, 6(1), 1-29.
• Benzer, A. (2021). Çocuklar için dinleme. Pegem Akademi Yayınları.
• Beydoğan, H. Ö. (2010). Okuma ve anlamayı etkileyen stratejiler. Millî Eğitim, 40(185) 8-21.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, K. E., Akgün, E. Ö., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2021). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Doğan, Y. (2017). Okuduğunu anlamayı geliştirmede kullanılan stratejilerin etkililiği: Bir meta analiz çalışması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ömer Halisdemir Üniversitesi, Niğde.
• Dönmez, C., & Yazıcı, K. (2006). Sosyal bilgilerde öğrencilerin okuduğunu anlama becerilerinin geliştirilmesinde metin yapısına bağlı olarak kullanılabilecek strateji ve teknikler. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(16), 137-154.
• Epçaçan, C. (2009) Okuduğunu anlama stratejilerine genel bir bakış. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(6), 207-223.
• Erdağı Toksun, S. (2020). Ortaokul öğrencilerinin okuma stratejileri bilişsel farkındalık becerilerini kullanma düzeyleri. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 9(26), 417-430.
• Gelen, İ. (2003). Bilişsel farkındalık stratejilerinin Türkçe dersine ilişkin tutum, okuduğunu anlama ve kalıcılığa etkisi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Çukurova Üniversitesi.
• Güçlüer, S., & Baştuğ, M. (2022). İlkokulda derinlemesine okuma stratejisinin okuduğunu anlamaya etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(1), 297-316.
• Güneş, F. (2017). Okuma sürecinde metindeki anlamdan zihindeki anlama. International Journal of Language Academy, 5(1), 7–25. Doi: 10.18033/ijla.3521.
• Gürses, T. (2002). Reading Strategies Employed By ELT Learners At Advanced Level. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Kanık Uysal, P. (2022). Türkçe dersi sınavlarında yer alan soruların üst düzey düşünme becerileri açısından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 10(1), 136-156. Doi: 10.16916/aded.1016659.
• Kanık Uysal, P. & Gültekin Pala, S. (2022). Ana fikri bulma: öğretmen ve öğrenciler neler yapıyor? Neden zorlanıyor? Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 10(1), 44-66. Doi: 10.35233/oyea.1112647.
• Karakoç Öztürk, B. & Yıldırım, B. (2022). Ortaokul düzeyindeki okuma etkinliklerine eleştirel bir bakış. Uluslararası Dil Eğitimi ve Öğretimi Dergisi, 10(1), 77-102. Doi: 10.29228/ijlet.57807.
• Karatay, H. (2007). İlköğretim Türkçe Öğretmeni Adaylarının Okuduğunu Anlama Becerileri Üzerine Alan Araştırması. Yayınlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Karatay, H. (2018). Okuma eğitimi kuram ve uygulama. Pegem Akademi.
• Kuşdemir, Y. & Katrancı, M. (2015). Okumada kaygı ve anlama: ana fikri bulamıyorum öğretmenim! Eğitim ve Bilim, 41(183), 251-266. Doi: 10.15390/EB.2016.4951.
• MEB. (2006). İlköğretim Türkçe dersi öğretim programı ve kılavuzu (6, 7, 8. sınıflar). Devlet Kitapları Müdürlüğü. MEB. (2019). Türkçe dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). MEB.
• Mekuria, A., Bushisho, E. W., & Wubshet, H. (2024). The effects of reading strategy training on students’ reading strategy use and critical reading ability in EFL reading classes. Cogent Education, 11(1). Doi: 10.1080/2331186X.2024.2310444.
• Olshavsky, J. E. (1977). Reading as problem solving: an investigation of strategies. Reading Research Quarterly, 12(4), 654-674. Doi: 10.2307/rrq.747446.
• Paker, T. (2015). Durum çalışması. F. N. Seggie & Y. Bayyurt (Ed.), Nitel araştırma yöntem, teknik, analiz ve yaklaşımları içinde (s. 119-134). Anı Yayıncılık.
• Pilten, G. (2007). Ana fikir bulma stratejisi öğretiminin ana fikir bulma ve okuduğunu anlamaya etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Robinson, D. (2012). A comparative, holistic, multiple-case study of the implementation of the strategic thinking protocol and traditional strategic planning processes at a Southeastern University. Unpublished doctoral thesis, Florida Atlantic University, Florida.
• Sarar Kuzu, T. (2013). Türkçe ders kitaplarındaki metin altı sorularının yenilenmiş Bloom taksonomisindeki hatırlama ve anlama bilişsel düzeyleri açısından incelenmesi. CÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 37(1), 58-76.
• Sarıkaya, B. (2021). 8. sınıf Türkçe ders kitabındaki etkinliklerin üst düzey düşünme becerileri açısından değerlendirilmesi. Kuram ve Uygulamada Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 71-89. Doi: 10.48066/kusob.901731.
• Sarıkaya, B., Yayan, E. & Yamaç, A. E. (2023). Türkçe ders kitaplarındaki etkinliklerin üst düzey düşünme becerileri bağlamında incelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 8(1), 133-158. Doi: 10.54979/turkegitimdergisi.1307757.
• Stevens R. J. (1988). Effects of strategy training on the identification of the main idea of expository passages, Journal of Educational Psychology, 80(1), 21-26.
• Sur, E. (2022). Türkçe ders kitaplarında yer alan metin altı soruların yenilenmiş Bloom Taksonomisi’ne göre incelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 11(1), 430-451. Doi: 10.15869/itobiad.952572.
• Temizkan, M. (2008). Bilişsel Okuma Stratejilerinin Türkçe Derslerinde Bilgiye Dayalı Metinleri Okuduğunu Anlama Üzerindeki Etkisi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(2), 129-148.
• Yıldız, D., Divrik, D., Özçelik, B. & Aktaş, A. T. (2022). Ortaöğretim öğrencilerinin üst düzey okuduğunu anlama becerilerinin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 10(3), 575-597. Doi: 10.16916/aded.1104406.
• Yılmaz, M. (2008). Türkçede okuduğunu anlama becerilerini geliştirme yolları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9,131-139.
• Zhang, Z. (1993). Literature review on reading strategy research. Annual Conferance of Mid-South Educational Research Association 10-12 November 1993 in (s. 1-18). New Orleans: USA.

Toplam 39 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Kaynak Göster

Download or read online: Click here