ÖNGE, Mehmet Yılmaz

1 Ocak 1935 tarihinde İstanbul Bakırköy’de doğdu. Babası doktor Ahmet Kemalettin Bey, annesi Ayşe Necdet Hanım’dır. İlk ve orta öğrenimini Ankara’da Mimar Kemal İlkokulu ve Atatürk Lisesi’nde tamamladı. 1959’da İstanbul Teknik Üniversitesi’ni yüksek mühendis olarak bitirdi. Vakıflar Genel Müdürlüğü, Âbide ve Yapı İşleri Dairesi, Âbideler Şubesi’nde restoratör mimar ve uzman olarak çalıştı. Mimar Ali Saim Ülgen’le beraber birçok tarihî âbidenin restorasyonunu gerçekleştirdi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü’nde doktoraya başladıktan sonra 1971’de Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Türk ve İslâm Sanatları Tarihi Kürsüsü’ne asistan oldu. Anadolu Osmanlı ve Selçuklu Camilerinde Sebil ve Şadırvanlar isimli teziyle doktor (1972), Anadolu’da XII.-XIII. Yüzyıl Türk Hamamları adlı çalışmasıyla doçent (1978) oldu. 1979’da Konya Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü’ne geçti. 1985’te aynı üniversitenin Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölüm başkanlığına getirildi. İki yıl sonra profesör oldu. Bu arada kazı ve restorasyon çalışmaları da yapan Önge 28 Mart 1992’de bir kalp krizi sonucu öldü ve İstanbul Zincirlikuyu Mezarlığı’nda toprağa verildi.

Yılmaz Önge, araştırmalarını Türk mimarisi ve özellikle su yapıları üzerinde yoğunlaştırmakla birlikte Türk sanatının diğer alanlarına da vâkıftı. Türk sanatı, Türkoloji, Türk tarihi ve Türk folkloruyla ilgili ilmî toplantılarda sunduğu çok sayıdaki bildirileriyle dikkat çekmiştir. Selçuk Üniversitesi’nde Selçuklu Araştırmaları Merkezi başkanlığı yanında Kültür Bakanlığı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Konya Kurulu başkanlığı, Milletlerarası Anıtlar ve Sitler Koruma Kurulu gibi kurulların üyeliğini yapmıştır. Yılmaz Önge’nin ayrıca Amasya Beyazıt Külliyesi, Erzurum Rüstem Paşa Bedesteni (proje ve onarım), Ulucami (onarım), Karaman-Ermenek Tolmedrese (proje ve onarım), Konya Meram Hamamı, Alâeddin Camii, Ilgın Lala Mustafa Paşa Külliyesi, Karapınar Sultan Selim Külliyesi (kazı ve restorasyon projesi), Beyşehir Eşrefoğlu Camii, Sivas Gökmedrese gibi çok sayıda tarihî anıtın korunup onarılmasında emeği geçmiştir.

Eserleri. Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası (İbrâhim Ateş ve Sadi Bayram ile birlikte; Ankara 1978); Anadolu’da XII.-XIII. Yüzyıl Türk Hamamları (Ankara 1995); Türk Mimarisinde Selçuklu ve Osmanlı Dönemlerinde Su Yapıları (Ankara 1997); “Konya-Beyşehir’de Eşrefoğlu Süleyman Bey Hamamı” (VD, VII [Ankara 1968], s. 134-144); “Karamanoğlu Alaaddin Bey Kümbetinin Restorasyonu” (Rölöve ve Restorasyon Dergisi, sy. 1 [Ankara 1974], s. 21-46); “Konya-Akşehir-Seyyid Mahmud Hayrani Türbesinin Restorasyonu” (Rölöve ve Restorasyon Dergisi, sy. 2 [Ankara 1975], s. 77-122); “Bursa’da Irgandı Köprüsü’nün Orijinal Mimarisi” (VD, XIII [1981], s. 425-448); “Konya ve Çevresindeki Mukarnaslı Şadırvanlar” (VD, XIX [1985], s. 95-109); “Mevlana Dergâhı Şadırvanı” (2. Milli Mevlana Kongresi Tebliğler, Konya 1987, s. 61-71); “Alaaddin Keykubat Döneminde Konya’da İnşa Edilmiş Mimarlık Eserleri” (SÜ Selçuklu Araştırmaları Merkezi: Selçuk Dergisi, sy. 3 [Alaaddin Keykubat Özel Sayısı, Konya 1988], s. 49-69); “Anadolu Türk Hamamları Hakkında Genel Bilgiler ve Mimar Koca Sinan’ın İnşa Ettiği Hamamlar” (Mimarbaşı Koca Sinan: Yaşadığı Çağ ve Eserleri, İstanbul 1988, s. 403-428). Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Merkezi’nce Prof. Dr. Yılmaz Önge Armağanı adıyla bir kitap çıkarılmış (Konya 1993), ayrıca bir seminer düzenlenmiştir (X. Vakıf Haftası Kitabı-Yılmaz Önge Restorasyon Semineri 7-10 Aralık 1992, Ankara 1993).

BİBLİYOGRAFYA
Yılmaz Önge, Türk Mimarisinde Selçuklu ve Osmanlı Dönemlerinde Su Yapıları, Ankara 1997, Semavi Eyice’nin önsözü, s. IX-XVIII; Haşim Karpuz, “Prof. Dr. Yılmaz Önge (1935-1992)”, Türk Halk Kültürü Araştırmaları 1992, Ankara 1992, s. 146-148; a.mlf., “Prof. Dr. Yılmaz Önge (1935-1992)”, TK, sy. 350 (1992), s. 49-53; Güler Bilecen, “Prof. Dr. Yılmaz Önge’nin Biyografisi”, X. Vakıf Haftası Kitabı: 7-10 Aralık 1992, Ankara 1993, s. 301-304; Sadi Bayram, “Yılmaz Önge Bibliyografyası”, a.e., s. 305-310; Semavi Eyice, “Prof. Dr. Yılmaz Önge (1935-1992)”, Prof. Dr. Yılmaz Önge Armağanı, Konya 1993, s. 1-12; Tuncer Baykara, “Yılmaz Önge (1935-1992)”, TİD, sy. 10 (1995), s. 389.