Orçun Ünal. Kodeks Kumanikus 1a-55a (giriş-metin-dizin). Yüksek lisans tezi (2010)

Orçun Ünal. Kodeks Kumanikus 1a-55a (giriş-metin-dizin). Yüksek lisans tezi. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2010, XV+326 s.

Özet

Altın Ordu sahasına ait Codex Cumanicus’un İtalyan bölümü olarak anılan kısmı (1a-55a) üzerine yapılan bu çalışma; giriş, çeviri yazılı metin, dizin bölümlerinden oluşmaktadır.

Giriş bölümünde, öncelikle söz konusu yazma ile ilgili bilgiler verilmiştir. Metnin yazılış tarihi, yazılış yeri ve müellifi konusunda farklı araştırıcıların görüşleri belirtilerek aydınlatıcı bir takım görüşler ortaya konmaya çalışılmıştır. İnceleme bölümünde metnin yazım, ses, yapı ve söz varlığı üzerine bazı açıklamalar yapılmıştır.

Metin kısmında, yazmanın çeviri yazısı yapılmış ve Latince-Farsça karşılıkların yardımıyla kelimelerin anlamları verilmiştir.

Codex Cumanicus, birçok açıdan Türk Dili tarihi için çok önemli bir eserdir. Öncelikle Altın Ordu Devleti sınırları içinde yaşayan Kumanların (Kıpçakların) söz varlığını ve dil özelliklerini yansıtmaktadır. Ayrıca, Latin Alfabesi ile yazıldığı için Eski Türk Runik Yazısı, Eski Uygur Yazısı ve Arap alfabesinde muallakta kalan o/u, ö/u ve e/ė/i seslerinin ayrımı için eşi bulunmaz bir kaynaktır.

Türkçe vaazlar, dualar ve bilmeceler içeren Codex Cumanicus, Türk Edebiyatı için de önemli bir kaynak teşkil etmektedir.

Summary

The present thesis which is done on the so-called Italian part of Codex Cumanicus written in the Golden Horde Khanate consists of an introduction, transcription of the manuscript and an index.

In the introduction, a brief information on the manuscript and on its possible dating, origin of place and author has been given in the light of the opinions of different scholars. Thereafter, the ortography, phonology, morphology and the vocabulary of the language underlying the manuscript has been discussed.In the text part, a transcription of the text has been done and the meanings of the lexemes are given by means of their equivalents in the Latin and Persian language.

Codex Cumanicus is a text of great importance in many aspects on the history of Turkic languages. Primarily, it reflects the language of the Qumans (Kipchaks) living in the Golden Horde Khanate. Moreover, since it is written in Latin alphabet it is an unique source on the differentiation of sounds as such as o/u, ö/ü and e/ė/i which are partly or not at all differentiated in Old Turkic runiform script, Old Uygur script and Arabian script.

Codex Cumanicus which also includes different Turkic texts as such as preaches, prayers, invocations and riddles constitute a crucial source for Turkic literature and its history.