| Tez Künye | Durumu | ||
| Ebu`l Hayır Han Dönemi Kazak-Rus münasebetleri (1718-1748) / Relations between the Russians and the Kazakhs during the region of Ebu`l-Hayır Khan (1718-1748) Yazar:ORHAN DOĞAN Danışman: PROF. DR. ABDULKADİR DONUK Yer Bilgisi: İstanbul Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Ana Bilim Dalı Konu:Tarih = History Dizin:Kazak = Kazakh ; Kazak-Rus ilişkileri = Kazakh-Russian relations ; Rusya = Russia | Onaylandı Doktora Türkçe 2001 270 s. | ||
| ÖZET “XVIII. Yüzyılın ilk Yarısı Ebu’l-Hayır Han Dönemi Kazak-Rus Münasebetleri (1718-1748)” isimli Doktora çalışmamızda, Çarlık hükümetinin Asya’yı içine alan dış siyaset sisteminde Kazak Odalarına verdiği önem anlatılmış ve Rusya’nın XVIII. Yüzyılın ilk yarısında Kazak Odalarında uyguladığı siyaset incelenmiş ve irdelenmiştir. Buna ilaveten, Kazak Ordalarının dış ve iç siyasetleri ve kendi aralarındaki münasebetler, Kazak bozkırında hüküm süren farklı gruplar arasındaki anlaşmazlıklar ve Rusya ile Kazak Odalarını birbirleriyle yakın münasebetler kurmaya iten sebepler ile aralarındaki yakınlaşmanın esas gayeleri incelenmiş; Kazak toplumunun Kalmuk Hükümdarlığı ve diğer doğu ülkeleriyle yaptıkları mücadelelerde Rusya’nın rolü belirtilmiş, Rusya’nın Kazak Odalarına karşı etkisini güçlendirmek için Rus diplomasisinin kullandığı metotlar da göz önüne alınmıştır. Çalışmada, Kazak Ordalarının Rusya himayesine alınması ile ilgili mesele ayrıntılı bir şekilde incelenmiş olup, Kazak Ordalarının Rusya’ya tabi olma hadisesinde Kazak-Rus münasebetlerinin önemli bir değişim gösterdiği de ayrıntılı olarak izah edilmiştir. Bu araştırmada Kazak Ordalarının XVIII. Yüzyılın ilk yansında Rusya’nın politikasındaki rolüne değinen soruları açıklamak, bu dönemdeki Rus-Kazak münasebetlerinin özelliklerini ve gerekçelerini ortaya çıkarmak, Fars, Osmanlı Devleti, Hindistan, Afganistan ve Çin’i kapsayan, Orta Asya Hanlıkları ve doğu ülkeleri ile geliştirilen ticari münasebetler sonucu Rusya ekonomisinde meydana gelen büyümede Rusya’nın Kazak Hanlıklarına olan aşırı derecedeki ilgisi esas hedefimiz olmuştur. Rusya politikasındaki Kazak Ordaları meselesinin sadece yeterince aydınlatılmamış olması değil, fakat daha önemlisi bu iki ülke arasındaki münasebetler sonucu Kazak Ordalarının Rusya’ya doğru belli bir yön alması, 240yakınlaşması, dolayısıyla Kazakların Rusya’ya tabi olmasıyla sonuçlanan hadise ilgimizi çekmektedir. Bu çalışmamızda, Rusya’nın Orta Asya ve Kazak bozkırlarına gönderdiği askeri keşif kolları (Velyamin Stepanov’un temsilciliği, i. Buhgolts’un ve A. Bekoviç Çerskeski’nin seyahatleri), A. i. Tevkelev’in temsilciliği, 1742 yılında Orenburg’daki Rus-Kazak görüşmeleri, I. Nepluyev’in Ebu’l-Hayır Han ile olan anlaşmazlığı gibi konular ayrıntılı bir şekilde araştırılmıştır. Rusya’nın kendi siyasetinde Kazak Ordalarına verdiği önemi daha iyi anlamak ve kavramak, gerçekleşmiş olan olayların sırası hakkında bilgi sahibi olmak için, Rusya’nın XVI. yüzyıldan itibaren XVIII. yüzyılın başına kadar Kazak Ordalarına duyduğu ilgiye de genel hatlarıyla “ilk Kazak-Rus Münasebetleri” başlığı altında yer verilmiştir. Her üç Kazak Ordasında meydana gelen olaylar tarafımızca bir bütün olarak tasvir edilmiştir. Bu, onların her birinin tarihinin birbiriyle sıkı bir bağ teşkil etmesinden kaynaklanmaktadır (Bu olay daha çok Küçük ve Orta Ordalarda görülür). Kısaca açıklamak gerekirse, Küçük Orda’da gerçekleşen bir hadise Orta Orda’yı da ilgilendirir. Yani bu hadiseyi Orta Orda ile olan münasebetlerinin dışında anlamak zor, aynı şey Orta Orda için de geçerlidir. Orta Orda’da olan bir hadisenin de Küçük Orda’yı ilgilendirmemesi mümkün değildir. Büyük, Orta ve Küçük Ordalar aynı halktır. Küçük, Orta ve Büyük Ordalarda çok zayıf fakat aynı tipte devlet yapıları mevcuttur. Her üçünde de aynı etnik kökene ait, dil ve çevre yapılarını paylaşan insanlar yaşamaktaydı. Bundan dolayı Kazak Ordalarının tarihini birbirinden ayrı çerçeveler içinde değerlendirmek mümkün olamaz. 241 | |||
| ABSTRACT In the doctorate thesis which is named as “The relations between Russians and Kazakhs during the time of Ebu’l-Hayir Khan in the first half of 18th century (1718-1748)” we have tried to examine the importantance of the Kazakh Hordes for Tsardom Russians and the exterior policy of Tsardom that includes the Central Asia and those Hordes in the first half of 18th century. In addition to these issues, exterior-interior policy of the Hordes, and the relations with themselves, and disagreements with different groups of the Kazakh steppes, and the main reason that Kazakh Hordes and Russians get closer were investigated as well in these thesis. Furthermore, the role of Russians in the struggle of Kazakhs against Kalmukhs and the other eastern people have been stated. The occupation of Russians over Kazakh Hordes have been examined. A new citizenship for Kazakhs and changing relations between Russians and Kazakhs were alsa deeply examined. Russian aconomy has developed because of trade among Kazakh Hordes and Persia, Ottoman Empire, India, Afganisthan, China Russian. This act might explain why Russians extremely interested in Kazakh Hordes. We mostly concern on why Kazakh Hordes approach to Tsardom Russians and also being a Russian citizen. The activities of Russian military research team that has been sent into the Central Asia by Tsardom; representation of A.I. Tevkelev; negotiation between Kazakhs and Russians in Orenburg in 1742; and disagreement between I. Nepliev and Ebu’l-Hayir Khan have been searched thoroughly. In order to comprehend how did the relationship between the Hordes and Russians end, we have to examine the Russian history from 16th century until the beginning of 18th century. We tried to express this approach in the title of “the Beginning of the Relation between Kazakhs and Russians”. 242The events that occurred in every three Hordes have been entirely explained because their history is strongly related with each other. (These relations are mostly observed in the Little and Middle Hordes). Briefly, an event, which occurs in the Little Hordes, is the concern of the Middle Hordes too, vice versa. Major, Middle and Little Hordes are the same people. They have same ethnic root and language. They all have same and weak state structure. That is why, it is impossible to investigate the history of Kazakh Hordes separately. 243 | |||