Orta Asya Tarihi Üzerine Denemeler – 16. Yüzyıldan 19. Yüzyıl Ortasına (Pavel Petroviç İvanov)

Orta Asya Tarihi Üzerine Denemeler 16. Yüzyıldan 19. Yüzyıl Ortasına Pavel Petroviç İvanov SELENGE YAYINLARI
Orta Asya Tarihi Üzerine Denemeler P. P. İvanov’un uzun yıllar süren arşiv çalışmalarının ve bilgi birikiminin bir semeresi olarak ortaya çıkmıştır. Eserde Orta Asya’nın 16.-19. yüzyıllar arasındaki tarihi, ana kaynaklar ve arşiv belgeleri ışığında ortaya konmaktadır. P. P. İvanov, 16. yüzyıl ile 19. yüzyılın ilk yarısı arasındaki döneme özel önem atfetmektedir. Çünkü ona göre 16. yüzyılın başından itibaren bölgede büyük değişimler yaşanmıştır. Büyük coğrafi keşifler sonucu ticaret yollarının değişmesiyle Orta Asya uluslararası ticarette önemini kaybetmeye başlamış; İran’da Şii Safevi Devleti’nin kurulması Sünni Orta Asya ile İran arasında yüzyıllardır süren siyasi ve ekonomik bağları kopartmış; Özbek ve Kazak Hanlıkları arasındaki mücadele Orta Asya ve Çin arasında var olan ticari ilişkileri sekteye uğratmıştır. Tüm bunlar Orta Asya’nın belirli, dar bir bölgeye sıkışmasına ve çevresindeki kültür dünyasıyla bağlarının zayıflamasına neden olmuştur. Birçok tarihçinin paylaştığı benzeri görüşler Orta Asya’da 16. yüzyıldan itibaren bir gerileme yaşandığı tezini ortaya koymuştur. Ancak İvanov yazılı kaynaklar ışığında dönemin farklı bir tablosunu çizmektedir. Ona göre söz konusu dönemde Orta Asya’da geçmişin kültürel geleneklerinden tam bir kopuş yaşanmamıştır; 15. yüzyıldaki kültür hayatının en iyi gelenekleri 16. yüzyılda, kısmen de 17. yüzyılda yaşatılmaya devam etmiştir. Şehir hayatındaki düşüş 18. yüzyıl sonlarında son bulmuş; 18. yüzyıl sonu ve 19. yüzyıl başlarında sulama alanında yapılan kapsamlı çalışmalar üretici güçlerin artışını sağlamış; Orta Asya’nın dış dünyayla özellikle de Rusya’yla ticari ilişkileri önemli ölçüde artmıştır. Ekonomi alanında yaşanan iyileşme kültür hayatının da canlanmasını sağlamıştır. Birincil kaynaklara dayanılarak hazırlanması ve yazıldığı dönem itibariyle önemli bir boşluğu doldurması bakımından Türkistan tarihi çalışmalarının artık klasikleri arasında sayılan P. P. İvanov’un Orta Asya Tarihi Üzerine Denemeler kitabı, Sümeyra Ünal tarafından Rusça aslından çevrildi.