Ovannes Kaçaznuni. Taşnak Partisi’nin yapacağı bir şey yok (2008)

Ovannes Kaçaznuni. Taşnak Partisi’nin yapacağı bir şey yok (1923 Parti Konferansı’na Rapor). Çeviri: A. Acaloğlu. Seri: Kaynak yayınları, no. 435. İstanbul: Kaynak yayınları, 2008, 120 s. ISBN 9753434383, ISBN 9789753434386

Hovhannes Kaçaznuni (d. 1868, Ahıska – ö. 1938, Erivan), Ermeni siyasetçi ve Ermenistan’ın ilk başbakanı. Sankt Petersburg’da Mimarlık okurken (1887-1893) Ermeni Devrimci Federasyonu (Taşnaksutyun) Partisine katılmış ve zamanla partinin en önemli üyelerinden biri olmuştur. Mezuniyeti sonrasında 1893-1895 ve 1899-1906 arasında Bakü, 1895-1897 arasında Batum ve 1897-1899 arasında Tiflis’te mimar olarak çalışmıştır. 1911’de Rusya’da görülen Taşnak davasında tanık olarak çağrılmışsa da deşifre olmamak için Kafkasya’yı terketmiş ve 1914’e kadar önce İstanbul, sonra da Van’da yaşadıktan sonra Kafkasya’ya dönmüştür. 1917 yılında Rusya Meclisine Bakü delegesi seçilmiş, 1918 yılında Transkafkasya Parlamentosu’nda Taşnak temsilcisi olarak görev almıştır. Traskafkasya hükümeti ile Türkiye arasında Trabzon ve Batum’da yapılan barış görüşmelerine delege olarak katılmıştır. Transkafkasya Cumhuriyeti’nin dağılmasından sonra 1918 yılı Mayıs ayında kurulan Ermenistan Cumhuriyeti’nin ilk başbakanı olmuştur. Kaçaznuni başbakan olarak 1919 yılının Ağustos ayına kadar görevini sürdürmüştür. Kaçaznuni 1920’de Ermenistan Meclisi başkanı seçilse de görevi Sovyetlerin Ermenistan’ı işgali yüzünden 1 ay sürmüştür. Ermenistan’da 1920’de Bolşevik yönetiminin kurulmasından sonra tutuklanmış ve 1921’de serbest bırakılmasının ardından ülkesini terketmiştir. 1921-1924 arasında Bükreş’te yaşadıktan sonra 1925’te ülkesine dönmüştür. Hem Leninakan kentinde mimar olarak çalışmış, hem de Erivan Devlet Üniversitesi’nde inşaat ve mimarlık dersleri vermiştir. 1930’da o dönem üniversiteye bağlı İnşaat Enstitüsü’ne geçmiş ve İnşaat Mühendisliği dalında profesör olmuştur. 1937’de Büyük Temizlik kapsamında tutuklanmış ve 1938’de hapiste ölmüştür. Kaçaznuni´nin 1923 yılında Bükreş’te Taşnaksutyun genel kurultayına sunduğu raporu, partinin geçmişiyle keskin bir hesaplaşma ve özeleştiri niteliğindedir. Kitap haline getirilerek İngilizce “The Armenian Revolutionary Federation (Dashnagtzoutiun) has nothing to do anymore”, Almanca “Für Daschnakzutyun gibt es nichts mehr zu tun” adıyla yayımlanmıştır. Yazar kitabında tek taraflı olarak ileri sürülen Ermeni milliyetçi tezlerine karşı çıkmakta, 1915 ve 1920 felaketlerinde Türkler kadar Taşnaksutyun yönetiminin de suçlu olduğunu savunmakta, Ermenilerin yaptığı Müslüman katliamlarına değinmekte, ve Taşnak partisinin artık kendini feshetmesi gerektiğini savunmaktadır. Bu rapor 1923 yılında Bükreşte Tasnaksutyum Partisi tarafından sunulduktan sonra Ermenistanda yasaklanmıştır ve ayrıca farklı dillerde Kitap haline getirildikten sonraki çevirileri de Avrupada birçok kütüphaneden toplanmış ve yok edilmiştir. Sitemizde manifestonun İngilizce (ABD, 1955), Rusça (1927 Tiflis baskısı, onun 1990 tarihli Bakü tıpkıbasımı) ve Fransızca (Bakü, 2012) çevirilerini de bulacaksınız.