Promete Hareketi – Emperyal Güçlere Karşı Bir Hürriyet Cephesi (Eva Gurbanova)

Promete Hareketi Emperyal Güçlere Karşı Bir Hürriyet Cephesi DOĞU KÜTÜPHANESİ
1.Dünya savaşı başlarında Fransa, Almanya ve Rusya tarafından işgale uğrayan Ukrayna ile Polonya, bir yanda istiklal mücadelesi verirken, bir yandan da Sovyet devriminin yarattığı rüzgarla kıyasıya bir iç savaşla boğuşmaktadır. Çarcı Beyaz kuvvetlerle, Sosyalistlerin, Milliyetçilerle, Batılı güçlerin birbirlerini boğazladıkları tarihin bu en kanlı döneminde Polonya önderliğinde “Promete” adıyla kurulan örgütle, Polonya ve Ukrayna kendilerine yeni bir kurtuluş yolu arayışına girerler. Ancak 1. Dünya savaşının ağır yenilgisinin ardından, Sovyet Devriminin Rus olmayan halklar üzerinde yarattığı hayal kırıklığı, bu halklara Promete örgütü çevresinde yeni bir mücadele yolu açar. Promete bu haliyle, Orta Avrupa sınırlarını aşarak; Baltık’tan, Kafkasya’ya, Kırım’dan İdil-Ural’a, Sibirya’dan Türkistan ve Mançurya’ya kadar geniş bir coğrafyada topyekun bir istiklâl ve hürriyet cephesine dönüşür. Bir casusluk hikayesi kadar ilginç olan bu eser, iki dünya savaş arasında Ukrayna ve Polonya  başta olmak üzere, Avrasya anakarasında hemen hemen bütün devletlerin istihbarat faaliyetleriyle, Türk Dünyasının önde gelen mülteci önderlerinden Zeki V. Togan, Mustafa Çokay, Ayas İshaki, Said Şamil, M. Emin Resulzade gibi isimlerle, akademik çevrelere, gazete, dergi gibi yayın organlarına ve dernek gibi kuruluşlara kadar zengin bir kaynakla, uluslarası bir mücadelenin tarihine ışık tutmaktadır.  Polonya ve Ukrayna merkezli bu çalışma, yakın zamanda cereyan eden Ukrayna bunalımı gözönüne alındığında önemine binaen, tıpkı 1. Dünya savaşında olduğu gibi; Batılı devletlerin Ukraynayı kendilerini açlıktan koruyacak buğday ambarı ve Rusya’dan gelecek tehdite karşı bir set olarak görmelerine karşılık, Dünya savaşı esnasında tifo salgınıyla kırılan Ukrayna halkının Kızılhaç örgütüne ilaç yardım çağrılarını, Avrupa devletlerinin yasaklaması kararı, Avrupa gerçeğini bir defa daha gözönüne serer.