Qalibe Hacıyeva. Qüney Azerbaycan’da Fars dili ve diyalektlerine uygunlaştırılmış qedim Türk toponimleri (2007)

Qalibe Hacıyeva. Qüney Azerbaycan’da Fars dili ve diyalektlerine uygunlaştırılmış qedim Türk toponimleri // Türk Dünyası: Dil ve Edebiyat Dergisi. Sayı: 24. Yayıncı: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu. — [2010] Güz 2007, s. 65–74.

Özet:

Bellidir ki, çeşitli dillerden bir birine karşılıklı söz alıp verme sonucunda herhangi bir dile
geçen söz o dilin kurallarına uygun bir şekilde ya ses uyumuna ve gramerine, ya da diğer dil
özelliklerine uygunlaştırılır. Bazen öyle sözler olur ki, onlar başka dile kabul edilirken şekline
göre aynı dilin ses uyumuna benzetilerek ilkin kendi anlamından uzaklaştırılıp yeni ve tam ters
anlamlı sözlere çevrilir. Her bir apelyativ leksem gibi toponimler de her hangi tarihi devrin
etnik dil elementlerini kendinde korumaktadır. Araştırmalar kanıtlıyor ki, çeşitli dillerin birbirine
etkisi toponimle’den de yan geçmiyor. Bunun neticesinde daha çok diyalektal etkilerle
fonetik değişmeye maruz kalan toponimlerin birçoğunun semantikası tamamile tahrif edilerek
değiştiriliyor. Mehs buna göre de Azerbaycan-Türk toponimiyasında rastlanan bu faktör
daha ciddi tarihi sorun yaratıyor. Tarihen eski Türk toprakları olmuş Güney Azerbaycan’da,
şimdiki Ermenistan erazisi olan Batı Azerbaycan’da, Rusiya’da, Gürcüstan’da ve birçok başka
bölgelerde diyalektal etkilerle fonetik değişikliye uğramış çok sayıda Türk menşeli yer yurt ve
şahıs adlarının anlamı değişdirilmişdir.

Bu gibi adlarda yabancı dillerin etkisi aydın görülse de lingvistik metodların düzgün tatbiki
her bir dilin diyalektal ve ağız özelliklerini müeyyenleştirmekle bu adların menşeyini ve dil
mensubluğunu aydınlaştırmak imkânı yaratıyor.