| Tez Künye | Durumu | ||
| Кыргызстандагы карахандар мезгилине тиешелүү эпиграфикалык эстеликтер / Kırgızistan’daki Karahanlı dönemine ait kitabeler Yazar:KAYRAL BELEK Danışman: PROF. DR. KUBATBEK TABALDİYEV Yer Bilgisi: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Ana Bilim Dalı Konu:Tarih = History Dizin: | Onaylandı Doktora Kırgızca 2014 237 s. | ||
| Изилдөө объектиси. Кыргызстандын IX к. соңу – XIII кылымдын биринчи жарымындагы эпиграфикалык эстеликтердин тарыхый жана этномаданий маанисин изилдөө. Изилдөө предмети. Кыргызстандагы карахандардын мезгилиндеги кайрак таш жазма эстеликтердин таралышы, эпиграфикалык эстеликтердеги социалдык жана маданий турмуштун чагылдырылышы менен аталган доорго тиешелүү этномаданий байланыштардын абалы; Диссертациялык иш, карахандардын этносоциалдык жана этномаданий тарыхынын изилденишин эпиграфикалык материалдардын негизинде талдоого алып, аталган доорго таандык кайрак таш жазма эстеликтерди территориалдык, типологиялык, текстологиялык, хронологиялык багытта иргелеп, этносоциалдык жана этномаданий негиздеги тарыхый маани-маңызын изилдөөгө аракет жасалды. Анын негизинде, Кыргыз тарыхынын булак таануу тармагында биринчилерден болуп, арабографикалык эстеликтер тарыхый булак катары изилденди. Тарыхый булак таанууда эпиграфикалык материалдарды нумизматикалык, археоархитектуралык, этнографиялык, терминологиялык, этнологиялык, тарыхый жазма булактык тармактар менен салыштыруу анализи жүргүзүлдү. Муну менен катар, эпиграфикалык тексттердеги тарыхый терминдерге конкреттүү талдоолор жүргүзүү аркылуу, унутулуп кеткен терминдерге илимий-теориялык түшүндүрмө сунушталды. | |||
| IX-XIII yüzyıllar arasında Kırgızistan’daki Karahanlı dönemine ait kitabeler incelemeye tabi tutulmuş olup bu minvalde IX-XIII yüzyıllardaki Türk-İslam tarihi açısından büyük önem taşıyan Karahanlı dönemi Arap harfli yazıtlar tezin konusunu oluşturmuştur. Tezin asıl amacı, bugüne kadar yeterince aydınlatılmamış olan Karahanlılar dönemi yazıtlarını tarih açısından ele almak, etnografı bakımdan incelemek, Karahanlıların sosyokültürel ve siyasi-ekonomik yaşayış tarzlarının, özellikle günümüzdeki Kırgız ve diğer topluluklara bıraktıkları kültür miraslarının araştırılmasına katkı sağlamaktır. Bu çalışma Karahanlılar dönemi yazıtları altında toplanan yazıtların metinlerini kapsamış olup ve bu metinler ile yani IX-XIII. yüzyıllara ait yazıtlarda yer alan kelime grupları, tarihi ve etnografı metinleri içeren cümle kuralları, diğer kültür ve uygarlık eserleri değerlendirilmiştir. Aynı zamanda bahsi geçen yazıtlar ait oldukları dönemler, ait oldukları gruplar, içerik ve paleografi özellikleri bakımından sınıflandırılarak mukayeseli araştırmaya tabi tutulmuştur. Karahanlıların sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik yapısı hakkında aydınlatıcı bilgiler sunan tez, yazıtlar hakkında ilk yüzey araştırmalarının ve akademik çalışmanın ürünüdür. Bölge tarihinin iyi anlaşılması, bölgede yaşanmış olan medeniyetlerin birbirleriyle olan 5 etkileşim ve tarihi gelişim safhalarının ortaya konulabilmesi için Karahanlıların Arap harfli Arapça ve Türkçe kitabeleri etraflıca incelenmiştir. Tarihte Karahanlılar ve anılan bölgede hayat süren diğer Türk kökenli halkların dil, din, tarih, edebiyat, sanat ve mimarlık gibi alanında birbirinden güzel eserler vücuda getirdiği malumdur. Bundan hareketle hem bölge tarihinin iyi anlaşılması hem bölgede yaşanmış olan medeniyetlerin birbirleriyle olan etkileşimlerinin ve tarihi gelişim safhalarının ortaya konulabilmesi için Arap harfli Arapça ve Türkçe yazıtlarının etraflıca araştırılmış ve incelemeye alınarak yeni bulgulara ulaşılmıştır. Kitabeler ait oldukları kimselerin, toplumların, ulusların kimlikleri, dilleri, tarihleri, sanat ve estetik anlayışları, yaşayışları, inançları, davranışları, sosyokültürel seviyeleri ve ilişkileri hakkında geniş çaplı bilgi sunmaktadır. Bu açıdan söz konusu çalışmadan elde edilen bilgiler Türkistan’ın ortaçağ dersi ile ilgili ders kitaplarının oluşturulmasında ve alanıyla ilgili diğer araştırma incelemelerde kullanılabilir. Anahtar Kelimeler: Kırgızistan, Karahanlılar, Türk, Türk-İslam, İslam, Arap, Sahabe, Arap harfli yazıtlar, kitabe, Hakan, Sökmen, İlik, Özgen, Balasagun, Barsgan, Kutlug, Bitik, sikke, Tanrı Dağları, Hakani Yazıları. | |||