| Tez Künye | Durumu | ||
| An analysis of conceptual art practices in Turkey / Türkiye’deki kavramsal sanat çalışmalarının bir incelemesi Yazar:RANA ÖZTÜRK Danışman: PROF. DR. AYLA ÖDEKAN Yer Bilgisi: İstanbul Teknik Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı Konu:Sanat Tarihi = Art History Dizin: | Onaylandı Yüksek Lisans İngilizce 2005 122 s. | ||
| ÖZET Bu çalışmada, Türkiye’deki kavramsal sanat uygulamaları, temelde İngiliz ve Amerikan kavramsal sanatçılarının ortaya koyduğu teori ve kavramlar çerçevesinde ele alınmıştır. Bu amaçla, Duchamp’ın “readymade” (hazır yapım nesne) ile ortaya çıkardığı “genel sanat tammı”m temel alan bir kavramsal sanat anlayışı ortaya konmuştur. Readymade, resim ve heykel ile sınırlanmayan bir sanat anlayışını ileri sürerek sanattaki modernist sınırlamaları ortadan kaldırmış, bir sanat yapıtının sanat olarak kabul edilmesi için biçimsel niteliklerin gerekli olmadığım göstermiştir. Buna göre bir sanat nesnesi, sanat olma statüsünü, sadece bir sanatçının, sanatsal bir bağlam içinde, o nesnenin sanat yapıtı olduğunu dile getirmesi ile elde ediyordu. Duchamp, bunu göstererek, “sanat nesnesi”, “sanatçı”, “izleyici kitlesi” ve “sanatsal kurum”dan oluşan, sanatın sanat olmak için gerekli ve şart olan dört koşulunu açığa çıkarmış oluyordu. Sanata dair yerleşik değerlerin artık geçerli olmaması nedeniyle, kavramsal sanat bu dört koşulu temel alarak yeni bir sanat tanımı yapma girişiminde bulundu. Ancak, her ne kadar kavramsal sanatta farklı yaklaşımlar olsa da, kavramsal sanatçıların genel eğilimi bu dört koşulu reddetmek doğrultusunda oldu. Joseph Kosuth ve İngiltere’deki “Art & Language” (Sanat ve Dil) grubu Saussure’un dilbilim teorileri, yapısalcılık ve Wittgenstein felsefesinden yararlanarak yeni bir sanat tanımı yapmayı amaçladı. Daniel Buren gibi kimi sanatçılarsa dilbilim teorilerine yönelmek yerine sanat bağlamı ve sanatın içinde bulunduğu kurumsal yapıyla ilgilendiler. Sol Lewitt gibi bazı sanatçılar da, Kosuth’un aksine sanatı teorik bir mesele olarak görmeyip, sanat yapıtmdaki düşünce ve kavramı vurgulayarak yapıtın biçim ve üretim sürecini geri plana ittiler. Türkiye’de benzer bir eğilimi 70’lerin sonlarından itibaren, özellikle 80’lerde görmeye başlıyoruz. Bu dönemde, sanatçılar resim ve heykelden uzaklaşarak kullandıkları teknik ve malzeme bakımından daha özgürce davranmaya başlamıştır. Her ne kadar sanatsal yaklaşmalar çeşitlilik gösterse de, bu sanatçıların bir kısmı kavramsal sanata daha yakın bir yaklaşım içine girmiştir. Bu çalışmada, bu sanatçılar, genel sanat kavramına ne şekilde tepki verdiklerini ve sanatın sorgulamasını ne derece yaptıklarını ortaya koymak üzere incelenmiştir. Bu bağlamda ele alman “Sanat Tanımı Topluluğu”; Şükrü Aysan, Serhat Kiraz, Ahmet öktem ve Avni Yamaner tarafından, grubun isminin de belirttiği gibi, yeni bir sanat tanımı yapma kaygısıyla kurulmuş bir sanatçı topluluğudur. Kosuth ve “Art & Language” (Sanat ve Dil) grubu ile çok benzer amaçlar güden bu grup, sanat üzerine ortak araştırmalar yaparak, elde ettikleri sonuçları yine sanat olarak sunuyordu. Bir süre sonra grubun kurucu üyelerinin dağılmasının ardından, Şükrü Aysan başka üyelerle birlikte grubun etkinliklerini bugüne dek sürdürmüştür. Grup üyelerinden Serhat Kiraz ve Ahmet öktem, gruptan ayrıldıktan sonra gerçekleştirdikleri işleri ile ayrıca değerlendirildiler. Ancak, Kiraz’ın daha sonraki işleri bu çalışmada sunulan kavramsal sanat yaklaşımı çerçevesinde kavramsal sanat olarak değerlendirilemeyecek bir sanatsal tavra dönüşmüştür. Öte yandan, Öktem daha önceden ilgilendiği meseleler üzerine çalışmaya devam etmiştir. Bu çalışma içinde videğerlendirilen bir diğer sanatçı olan Canan Beykal; her ne kadar diğer kavramsal sanatçılara göre sosyal ve politik konularla daha fazla ilgili olsa da, sanat yapma biçimi ve sanat nesnesi, sanatçı, izleyici ve kurumlan ele alış şekli bakımından kesinlikle kavramsal sanat içinde yer almaktadır. Ayşe Erkmen’in işleri de, sanat olan ve sanat olmayan arasındaki ilişkiye olan sürekli ilgisi nedeniyle bu çalışma içine dahil edilmiştir. Sanatçı bir çok işinde, sanatın sınırlarını işaret etmek için galeri bağlamından yararlanmaktadır. Erkmen sanatı tanımlamaktan çok “bir sanat yapıtım sanat yapıtı yapan nedir” sorusuyla ilgilenmiş, sanat ile sanat olmayan arasındaki çizgiyi bulanıklaştırmışür. Bu çalışmada ele alınan sanatçılar, Batı’daki kavramsal sanatçılarla benzer kaygılarla yola çıkmıştır. îşleri, “genel sanat” kavramının bilincinde olduklarını ortaya koyar. Sanat nesnesi, sanatın görsel ve estetik değerleri ve sanatçı olarak kendi. rollerini sorgulamışlardır. Ancak işlerinde Türkiye’deki sanat bağlamım değerlendirilmeleri bakımından aralarında farklılıklar görülür. “Sanat Tanımı Topluluğu” üyeleri ve Ayşe Erkmen daha çok sanatın kendi sınırlarıyla ilgilenirken, Canan Beykal çoğu zaman sanatı hem uluslararası platforma gönderme yaparak hem de Türkiye bağlamı içinde değerlendirmiştir. Bu durum, işlerinde çoğu zaman politik ve sosyal meselelere değinme tutumuyla paralellik taşır. Türkiye’nin genel sanat bağlamı düşünüldüğünde, tüm bu sanatçılar, alışılmış sınırların dışmda iş yapan ve Türkiye’de çağdaş sanat için bir zemin oluşturan ilk sanatçılar arasında bulunmaları nedeniyle bir hayli önem taşırlar. vıı | |||
| SUMMARY This study is an attempt of analyzing conceptual art practices in Turkey in reference to the basic theories;and concepts put forward mainly by English and American conceptual artists in the 60s and the 70s. For this purpose, an understanding of conceptual art is provided based on the “general art definition” revealed by Duchamp’s readymade. Readymade brought forward an art not restricted with traditional categories of painting and sculpture. It destroyed the modernist restrictions of art and showed mat formal qualities were not required for an art work to be considered as art. An art object gained its status as art simply by the artist’s utterance in an artistic context that the object is an art work. By showing this, Duchamp revealed the four necessary and sufficient conditions of art, which are “an art object”, “an artist”, “a public”, and “an art institution”. Since the preconceived values related to art were no longer valid, conceptual art attempted to make a new definition of art taking these four conditions of art as a basis. Although artists varied in their approaches to conceptual art, a common tendency was towards negating these conditions. Conceptual artists such as Joseph Kosuth and Art & Language Group in England made use of linguistic theories of Saussure, structuralism and philosophy of Wittgenstein in order to bring forth a new definition of art. Artists such as Daniel Buren dealt with the context of art and the effect of institutional container of art rather than referring to linguistic theories. There were also other artists like Sol Lewitt who did not see art as a theoretical issue but stressed the idea and concept, in the work rather than its form and process of production. In Turkey, we see a new tendency in art starting in late 70s and the 80s. In this period, artists started to break away from painting and sculpture and became freer in terms of materials and techniques. Although artistic approaches varied, some of these artists adopted an aproach closer to that of conceptual art. These artists are studied in terms of how much they were involved in questioning of art and how they reacted to the general art concept. “Sanat Tanımı Topluluğu” (The Definition of Art Group) is a group formed by Şükrü Aysan, Serhat Kiraz, Ahmet öktem and Avni Yamaner who shared a concern for making a new definition of art, as it is obvious in the name of the group. This group had very similar ambitions with those of Kosuth and the Art & Language group. They made collective research on art and presented their results as art. The initial group members dispersed after some time. Only Şükrü Aysan continued the group activities with other members up until now. Serhat Kiraz and Ahmet öktem are studied seperately regarding their individual works which they did after they left the group. However, Kiraz’ s later work is transformed into an art that cannot be categorized as conceptual art in terms of the approach presented in this study. But still he addresses similar issues from time to time. On the other hand, Öktem continued to be involved in issues that he was concerned with from the beginning. Canan Beykal is another artist studied within the context of this research. Although she is more involved in social and political issues than the other conceptual artists, she is definitely a conceptual artist in her way of making-art and dealing with viiithe issues of the art object, the artist, the viewer and the institutions. Ayşe Erkmen’s work is also significant for this study because of her continous concern for the relationship between art and non-art. In most of her works, she makes use of the gallery context in order to address the limits of art. She does not attempt to define art, rather she is interested in questioning what makes an art work an art work. In doing this, she often blurs the line between art and non-art. The artists studied in this research all share similar concerns with those of their western counterparts. Their works indicate an awareness of the “general art” concept. They questioned the art object, its visual and aesthetic values and their own role as artists. However, their approaches differ in terms of their reference to the specific conditions of the Turkish art context. Members of “Sanat Tanımı Topluluğu” (The Definition of Art Group) and Ayşe Erkmen were mostly involved in art’s own limits, while Canan Beykal was very often questioning art refering both to the international artistic arena and to the specific context of Turkey. This is parallel to her general attitude to refer to political and social issues in her works. In the general context of Turkish art, the work öf all these artists is significant since they are among the first artists who attempted to make art outside the preconcieved limits of artand prepared the ground for contemporary art in Turkey. IX | |||