Raşid Halifeler Döneminde Ticari Hayat (Nihat Bayırkan)

Raşid Halifeler Döneminde Ticari Hayat Nihat Bayırkan KİTABİ YAYINEVİ
İslâm coğrafyası, Râşid Halifeler döneminde Arap Yarımadası’nın dışına yayılan İslâm fetihleri ve yeni şehirlerin inşası ile genişlemeye başlamıştır. Bu genişleme ticari hayatı da doğrudan etkilemiş, ticari ağ hilâfet merkezi Medine’den Irak bölgesine, buradan da farklı coğrafyalara yayılmıştır. Müslümanların, Bizans ve Sâsânîlere ait önemli ticaret merkezleri üzerinde hâkimiyet kurması buradaki ticari ürünlerin başta Hicâz olmak üzere başka bölgelere taşınmasını sağlamıştır. Geniş coğrafi sınırlara ulaşılan bu dönemde kara ve deniz yolları üzerinden ticaret mallarının nakli gerçekleşmiştir. Ticaret merkezlerindeki pazarlar, başta temel gıda maddeleri olmak üzere birçok ürün çeşidiyle dikkat çekmiştir. Pazarlarda haksız kazanca sebep olan girişimler yetkililer tarafından denetlenerek engellenmiştir.  Ribâ, ihtikâr ve değeri düşük dirhemler gibi birçok haksız uygulamanın önüne geçmek için çeşitli tedbirler alınmıştır. Müslüman tüccarların yanı sıra İslâm coğrafyası içinde ve dışında kalan gayrimüslim tüccarlar da ticari hayata katılmış ve vergi karşılığında ticari faaliyetlerini İslâm beldelerinde yürütmüşlerdir.
Bu süreçte bölgeler arası ticari hayatı olumsuz etkileyen siyasi gelişmeler de yaşanmıştır. Hz. Ebû Bekir döneminde meydana gelen irtidat olayları, Hz. Osman ve Hz. Ali dönemlerinde çıkan iç karışıklıklar güven ve istikrarı bozmuştur. Râşid Halifeler döneminde yaşanan siyasi ve askeri gelişmeler ticari hayatı doğrudan etkilemiştir. Yöneticiler yeni kanallar oluşturarak ticaret, ulaşım ve pazarlara önem vermiştir. Tüccarlar elde edilen ganimetleri ticarete dönüştürmenin yanı sıra gayrimenkul alım satımı da yaparak zenginleşmişlerdir. Tüm bu süreç, dönemin ticari hayatını canlı tutmuş ve İslâm toplumunun refahını artırmıştır.