Resul Turan. Çarlık Rusyası döneminde Batum vilayeti (1878-1914). Doktora tezi (2019)

Anahtar kelimeler=Keywords: Acaralılar=Acaralies; Artvin=Artvin; Gürcistan=Georgia; Kafkasya=Caucasus; Karadeniz=Black Sea; Osmanlı-Rus Savaşı=Ottoman-Russian war; Petrol=Petroleum; Çarlık Dönemi=Tsarist Period

Çarlık Rusyası’nın Batum Vilayeti, günümüz Gürcistan sınırlarında bulunan Acara Özerk Cumhuriyeti’ni ve artık Türkiye sınırlarındaki Artvin Kemalpaşa’ya kadar olan bölümü kapsamaktaydı. İlgili dönem göz önünde bulundurulduğunda bölge, özellikle Batum şehri, sanayi faaliyetlerine bağlı olarak nüfus ve etnik yapı itibariyle hızlı bir değişim göstermiştir. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonunda imzalanan Berlin Antlaşması’yla kurulan Batum Vilayeti, Rusça’da Batum Oblastı olarak adlandırılmaktaydı ve Batum, Acara ve Artvin olmak üzere “okrug” adı verilen üç sancaktan oluşan bir idari birimdi. Kafkasya Genel Valiliği’ne bağlı olan vilayetin yönetim merkezi Batum şehri idi. Vilayet, 1883-1903 yılları arasında bir süre Kutais Guberniyası’na bağlanmış ve sonra yeniden Batum Vilayeti olarak kurulmuştur. Askeri kadrolardan oluşan bir idare ile yönetilen Batum Vilayeti, 1883 yılında demiryolu ile Tiflis ve Bakü’ye bağlanmasının ardından dünyanın en önemli petrol limanlarından biri haline gelmiştir. Ticari sermayenin toplandığı Batum, sanayi kuruluşları, altyapısı, kültürel ve sosyal ortamıyla Kafkasya’nın önemli merkezlerinden birine dönüşmüştür. Osmanlı-Rus sınırında bir bölge olması nedeniyle önemli bir geçiş güzergâhı ve etkileşim noktası olan vilayetin merkezi olan Batum şehrinde, birçok yabancı temsilcilik açılmıştır. Bu temsilciliklerden biri olan Osmanlı Devleti’nin Batum Başşehbenderliği bölgedeki önemli sosyal ve siyasal gelişmelerin Osmanlı makamlarınca takip edilmesini sağlamıştır. Bu tezde, 1878-1914 yılları arasında Batum Vilayeti’nin idari, ekonomik ve sosyal yapısı, yukarıda bahsedilen gelişmeler ve ana kaynaklar ışığında değerlendirilmektedir.

The province of Batumi in Tsarist Russia included the Autonomous Republic of Adjara in modern Georgia and the part of Artvin Kemalpaşa. When the related period is taken into consideration, the region, especially Batum city, has shown a rapid change in terms of population and ethnicity depending on its industrial activities. The Batum Province, established by the Treaty Berlin signed at the end of 1877-1878 Ottoman-Russian War, was an administrative unit consisting of three sanjak, called “okrug”, which were Batumi, Adjara and Artvin. The governing center of the province, which was attached to the General Governorate of the Caucasus, was the city of Batumi. The province was connected to Kutais Governorate for a period between the years 1883-1903 and then re-established as Batum Province. Batumi Province, which was governed by a military administration, became one of the most important oil ports in the world in 1883 when it was connected to Tbilisi and Baku by rail. Batumi, where commercial capital is gathered, has become one of the important centers of the Caucasus with its industrial establishments, infrastructure, cultural and social environment. Since it is a region on the Ottoman-Russian border, Batumi, the center of the province, which is an important transit route and point of interaction, has opened many foreign representations. One of these representatives, the Ottoman State’s Batumi Consulate ensured that the important social and political developments in the region were followed by the Ottoman authorities. In this thesis, the administrative, economic, and social structure of the province of Batumi between 1878-1914 are evaluated in the light of the main sources.