RIZVÎ, Seyyid Athar Abbas

Hindistan’ın Uttar Pradeş eyaletinde Jaunpûr’a bağlı küçük bir köyde dünyaya geldi. İlk ve orta öğrenimini Jaunpûr’da tamamladı. Ekbernâme müellifi Ebü’l-Fazl el-Allâmî hakkında hazırladığı teziyle Agra Üniversitesi’nde doktor unvanını aldı (1950). Bir müddet Uttar Pradeş eyaleti Eğitim Bakanlığı’nda idareci ve müfettiş olarak çalıştı. Hindistan Başbakanı Nehru’nun isteği üzerine 1857’deki Hint ayaklanmasının tarihini yazmaya başladı. “Indian Freedom Struggle in Uttar Pradesh” başlıklı bu çalışmasıyla doktora sonrası için verilen “D. Litt” unvanını kazandı. Cammû-Keşmir Üniversitesi Tarih Bölümü’nde hocalık yaptı. Londra’da School of Oriental and African Studies’te çalıştığı yıllarda (1961-1962) tanıştığı Profesör A. L. Basham’ın davetine uyarak Avustralya’ya gitti (1967). Emekliye ayrıldığı 1986 yılına kadar Canberra’da bulunan The Australian National University’de Asya-İslâm tarih ve medeniyetiyle ilgili dersler verdi, Center for Research and Teaching of Oriental Studies’in kuruluşunda yer aldı ve çok sayıda doktora öğrencisi yetiştirdi. Zaman zaman Hindistan ve İran üniversitelerinde misafir öğretim üyesi olarak bulundu. 1969’da Avustralya İnsan Bilimleri Akademisi üyeliğine seçildi. 1980’de Canberra’da eserlerinin basımı için Marifat adlı bir yayınevi kurdu. Çalışmalarını emeklilik döneminde de sürdüren Rızvî sık sık İslâm’ın kutsal beldelerini ziyaret etti. İmam Ali er-Rızâ hakkında araştırma yapmak için gittiği İran’ın Meşhed şehrinde vefat etti (3 Eylül 1994).

Hindistan’ın İslâmî dönemi tarihi, tasavvuf tarihi, mimarisi, ıslah hareketleri, Bâbürlü tarihi ve Hindistan’ın sosyokültürel tarihi gibi alanlarda önemli eserleri bulunan Rızvî, üzerinde çalıştığı konular hakkındaki titiz araştırmaları ve çalışma konusuyla ilgili seyahatleriyle tanınır. Otuzdan fazla kitap ve bilimsel dergilerde çok sayıda makale neşretmiş olup başlıca eserleri şunlardır: Source Book on Medieval Indian History (I-X, Aligarh 1955-1962); Indian Freedom Struggle in Uttar Pradesh (I-VI, Lucknow 1957-1961); Muslim Revivalist Movements in Northern India in the 16th and 17th Centuries (Agra 1965); Fatehpur Sikri (New Delhi 1972); Religious and Intellectual History of the Muslims in Akbar’s Reign 1556-1605 (New Delhi 1975); Iran: Royalty, Religion and Revolution (Canberra 1980); Shah Wali-Allah and His Times: A Study of Eighteenth Century Islam, Politics and Society in India (Canberra 1980); Shah ‘Abd al-‘Aziz: Puritanism, Sectarian Polemics and Jihad (Canberra 1982); A History of Sufism in India (I-II, New Delhi 1978-1983); Landmarks of South Asian Civilizations: From Prehistory to the Independence of the Subcontinent (New Delhi 1984); A Socio-Intellectual History of the Isnā ’Asharī Shī’īs in India (I- II, Canberra 1986); The Wonder that was India. A Survey of the History and Culture of the Indian Subcontinent from the Coming of the Muslims to the British Conquest, 1200-1700 (II, London 1987); Shi‘ah dar Hind (Qum 1997). Rızvî ayrıca Cambridge History of Islam (I-II, Cambridge 1970), The Cultural History of India (Oxford 1975) ve World of Islam (London 1976) gibi eserlere bölümler yazmış, The Encyclopaedia of Islam (EI²), Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) gibi ansiklopedilerde maddeleri yayımlanmıştır (bu madde müellifin aile fertlerinden, çalışma arkadaşlarından ve eserlerinden edinilen bilgilerle yazılmıştır).