| Tez Künye | Durumu | ||
| Murtezâkulu Han Zafer Divanı (Giriş-inceleme-metin-dizin-tıpkıbasım) / Divan of Murtezâkulu Han Zafer (Introduction-analyzing-text-index-facsimile) Yazar:ŞAHİN YILDIZ Danışman: DOÇ. DR. VEYSİ SEVİNÇLİ Yer Bilgisi: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı / Türk Dili Bilim Dalı Konu:Dilbilim = Linguistics ; Türk Dili ve Edebiyatı = Turkish Language and Literature Dizin: | Onaylandı Doktora Türkçe 2022 641 s. | ||
| Bu çalışmada, 17. yüzyılda Murtezâkulu Han Zafer tarafından yazılmış ve elimizde kendisi tarafından istinsah edilmiş tek nüshası bulunan Dîvân metni ele alınmıştır. Murtezâkulu Han Zafer Dîvânı, 16. yüzyıla kadar ağız özelliği mahiyetinde farklılıklar gösteren Azerbaycan Türkçesinin, lehçeleşme sürecindeki aşamalarını ortaya koyan önemli metinlerden biridir. Bu eser, 1965 yılında İsmail Hikmet Ertaylan tarafından tıpkıbasımı yapılarak bilim dünyasına tanıtılmış ancak günümüze kadar metnin dil özelliklerini ve söz varlığını bütüncül olarak modern metin neşri yöntemleri ışığında ele alan bir çalışma yapılmamıştır. Bu çalışmanın oluşturulmasında Ertaylan tarafından yapılan tıpkıbasım çalışması esas alınmıştır. Çalışmanın girişinde Murtezâkulu Han Zafer ve Dîvânı hakkında bilgi verilmiştir. Sonrasında çeviri yazı işaretleri kullanılarak metin Latin harflerine aktarılmış ve metnin söz varlığını ortaya koyan dizin bölümü oluşturulmuştur. Ayrıca metinde yer alan şiirler, Türkiye Türkçesine aktarılmıştır. İnceleme bölümünde metnin yazım özellikleri, ses bilgisi ve şekil bilgisi özellikleri Eski Oğuz Türkçesi, Osmanlı Türkçesi ve Doğu Türkçesi ile karşılaştırılarak incelenmiştir. Aynı bölümün sonunda metnin söz varlığının mahiyeti ele alınmış olup Azerbaycan Türkçesi ve Doğu Türkçesi etkisi görülen sözcükler irdelenmiştir. Sonrasında metinde yer alan kalıp sözler verilmiştir. Çalışmanın sonunda inceleme bölümünden hareketle değerlendirme ve sonuç bölümü oluşturulmuştur. Burada, metne göre 17. yüzyılda Azerbaycan Türkçesinin lehçeleşme yolunda önemli bir aşama kaydetmiş olduğu ancak bununla birlikte önemli oranda Eski Oğuz Türkçesi, Osmanlı Türkçesi ve bilhassa Çağatay Türkçesi olmak üzere Doğu Türkçesi etkisi taşıdığı sonucuna ulaşılmıştır. Azerbaycan Türkçesinin 17. yüzyıldaki yazım ve dil özelliklerini Batı ve Doğu Türkçesi ile mukayeseli olarak ele alan bu çalışma, Murtezâkulu Han Zafer Dîvânı’nı modern metin neşri yöntemleri ışığında ilk kez ele almaktan ötürü yenilik taşımaktadır. Çalışma ile birlikte Azerbaycan Türkçesinin 17. yüzyıldaki durumu ortaya konulmaya çalışılmış ve günümüze göre taşıdığı farklar tespit edilmiştir. Bundan hareketle bu tezin bundan sonra Azerbaycan Türkçesi konusunda yapılacak güncel çalışmalar ve tarihsel metin çalışmaları için yararlı olacağı umulmaktadır. | |||
| In this study, the Dîvân text, which was written by Murtezâkulu Han Zafer in the 17th century and has only one copy, which was copied by him, is handled. The Dîvân of Murtezâkulu Han Zafer, one of the important texts that reveals the stages in the dialectization process of Azerbaijani Turkish, which showed differences in dialect until the 16th century. This work, was introduced to the scientific world by means of a facsimile print by İsmail Hikmet Ertaylan in 1965, however, no study has been carried out to deal with the linguistic features and vocabulary of the text holistically in the light of modern text publishing methods. In the creation of this study, the facsimile work done by Ertaylan was taken as a basis. At the beginning of the study, information about Murtezâkulu Han Zafer and his Divan is given. Afterwards, the text was translated into Latin letters using transliteration signs, and the index section revealing the vocabulary of the text was created. In addition, the poems in the text were transferred to Turkey Turkish. In the analysis section, the spelling, phonetic and morphological features of the text were examined by comparing them with Old Oghuz Turkish, Ottoman Turkish and Eastern Turkish. At the end of the same section, the nature of the vocabulary of the text is discussed and the words that have the influence of Azerbaijani Turkish, East Turkish and which have archaic features are examined. Afterwards, phrasal verbs in the text were given. At the end of the study, the evaluation and conclusion part was formed based on the analysis part. Here, according to the text, it has been concluded that Azerbaijani Turkish made an important progress in the way of dialectization in the 17th century, but it also had a significant influence of Old Oghuz Turkish, Ottoman Turkish and Eastern Turkish especially Chagatai Turkish. This study, which deals with the spelling and language features of Azerbaijani Turkish in the 17th century in comparison with Western and Eastern Turkish, is innovative because it deals with Murtezâkulu Han Zafer Dîvân for the first time in the light of modern text publishing methods. With the study, the situation of Azerbaijani Turkish in the 17th century was tried to be revealed and its differences compared to today were determined. Based on this, it is hoped that this thesis will be useful for current studies and historical text studies carry on Azerbaijani Turkish. | |||