ŞATTÎ, Muhammed Cemîl

18 Safer 1300’de (29 Aralık 1882) Şam’da doğdu. Bir ulemâ ailesinden olup Muhammed b. Hasan eş-Şattî’nin torunudur. Babası Ömer eş-Şattî, amcası Murâd eş-Şattî, babasının amcası Ahmed eş-Şattî’den ve Ebü’l-Feth el-Hatîb’den sarf ve nahiv yanında fıkıh ve ferâiz başta olmak üzere dinî ilimler alanında çeşitli dersler aldı. Bekrî el-Attâr ve Bedreddin el-Hasenî’den hadis okudu. Uzun süre Cemâleddin el-Kāsımî’nin ve diğer bazı âlimlerin derslerine devam ederek icâzet aldı. Bu arada dinî ilimler, tarih ve edebiyat alanlarında araştırmalar yaptı. 1895 yılından itibaren Şam mahkemelerinde kâtiplik ve başkâtiplik, ayrıca kadılık gibi çeşitli görevler yaptı. 1916’da Emeviyye Camii’nde Hanbelî imamlığı ile görevlendirildi; 1929’da bunun yanında Hanbelî müftülüğüne tayin edildi. 1933’ten itibaren vefatına kadar Bâderâiye (Bedrâiye) Medresesi Mescidi’nde hatiplik yaptı. Şam ve çevresinden birçok kişi fetva sormak üzere kendisine başvurmaktaydı. Bu arada Suudi Arabistan ve bazı Körfez ülkelerinde tanındı; devlet ricâli, ilim adamları, toplumun önde gelenleri ve Hanbelî mezhebi mensupları ile dostluk kurdu. Şattî 22 Temmuz 1959 tarihinde Şam’da vefat etti ve Dahdâh Mezarlığı’na defnedildi. Küçük yaştan itibaren şiirle de meşgul olmuş, birçok şiiri ve Şam’da neşredilen et-Temeddünü’l-İslâmî dergisinde çok sayıda yazısı yayımlanmıştır. Aynı zamanda Cem‘iyyetü’l-ulemâ’nın üyesiydi. Görüşlerinde mutedil, mezhep taassubundan uzak, çekişmelerden kaçınan bir kişiliğe sahip olan Şattî muhatabında sevgi uyandıran bir kimse olup ilim tâliplerine yardımcı olur, ilim öğrenmeye ve öğrendiklerini başkalarına öğretmeye çalışırdı.

Eserleri. Şattî’nin önemli bazı eserleri şunlardır: 1. Ravżü’l-beşer fî aʿyâni Dımaşḳ fi’l-ḳarni’s̱-s̱âlis̱ ʿaşer 1200-1300 h. 264 biyografinin yer aldığı eserin sonunda müellif kendi hayatını da yazmıştır (Dımaşk 1365/1946). 2. Terâcimü aʿyâni Dımaşḳ fî nıṣfi’l-ḳarni’r-râbiʿ ʿaşer 1301-1350 h. Önceki eserin zeyli olup 115 kişinin biyografisini içermekte, 153 kişinin ismi, meşhur olduğu alan ve ölüm tarihi zikredilmektedir (Dımaşk 1367/1948). 3. Aʿyânü Dımaşḳ fi’l-ḳarni’s̱-s̱âlis̱ ʿaşer ve nıṣfi’l-ḳarni’r-râbiʿ ʿaşer min 1201-1350h. Önceki iki eserin bir araya getirilmesinden oluşmaktadır (Dımaşk 1414/1994). 4. eż-Żıyâʾü’l-mevfûr fî aʿyâni (terâcimi) Benî Ferfûr. Müellifin mensubu bulunduğu Benî Ferfûr ailesinin ileri gelenleri hakkındadır (nşr. Muhammed Sâlih el-Ferfûr, Dımaşk 1382/1962). 5. Muḫtaṣaru Ṭabaḳāti’l-Ḥanâbile (Dımaşk 1339; nşr. Fevvâz Ahmed Zemerlî, Beyrut 1406/1986). 6. el-Fetḥu’l-celî fi’l-ḳażâʾi’l-Ḥanbelî. Ebü’l-Ferec İbn Kudâme’den Şattî’ye kadar Dımaşk’ta kadılık yapan Hanbelî âlimlerinin biyografilerini içermektedir (Mv.AU, XIV, 466). 7. el-Vasîṭ beyne’l-ifrâṭ ve’t-tefrîṭ. Vehhâbîlik ve muhaliflerine dairdir (Dımaşk 1340). 8. el-Burhân ʿalâ ṣıḥḥati resmi muṣḥafi’l-Ḥâfıẓ ʿOs̱mân (Dımaşk 1360). 9. Ḳānûnü’ṣ-ṣulḥ ve ġayrihî mine’l-ḳavânîni’t-Türkiyye (Dımaşk 1331). 10. es-Seyfü’r-Rabbânî. Kādiyânîliğe reddiye olarak yazılmıştır (Dımaşk 1350). 11. Risâle fî ʿilmi’l-ferâʾiż (Dımaşk 1329). 12. ed-Durûsü’l-farażiyye (Dımaşk 1363). 13. el-Manẓûmâtü’ş-Şaṭṭıyye (Dımaşk 1329).

Neşirleri: Hasan eş-Şattî, Muḫtaṣaru ʿAḳīdeti’s-Seffârînî; Kelvezânî, ʿAḳīdetü ehli’l-es̱er (Dımaşk 1326); Muhammed b. Hasan eş-Şattî, Tevfîḳu’l-mevâddi’n-niẓâmiyye li-aḥkâmi’ş-şerîʿati’l-İslâmiyye (Kahire 1325); Mer‘î b. Yûsuf el-Kermî, Ġāyetü’l-müntehâ fi’l-cemʿi beyne’l-İḳnâʿ ve’l-Müntehâ (M. Züheyr eş-Şâvîş ile birlikte, I-III, Dımaşk 1378); Muhammed b. Hasan eş-Şattî, Risâle fî mesâʾili’l-İmâm Dâvûd ez-Zâhirî (Dımaşk 1330, İbn Kayyim el-Cevziyye’nin derlediği İḫtiyârâtü’l-İmâm İbn Teymiyye ile birlikte); Muhammed b. Muhammed es-Secâvendî, Tenḳīḥu’s-Sirâciyye fî ferâʾiżi’l-Ḥanefiyye (Dımaşk 1363) (ayrıca bk. Muhammed Cemîl eş-Şattî, Ravżü’l-beşer fî aʿyâni Dımaşḳ fi’l-ḳarni’s̱-s̱âlis̱ ʿaşer 1200-1300h., s. 268; Muhammed Abdüllatîf Sâlih el-Ferfûr, s. 254).

BİBLİYOGRAFYA
Muhammed Cemîl eş-Şattî, Ravżü’l-beşer fî aʿyâni Dımaşḳ fi’l-ḳarni’s̱-s̱âlis̱ ʿaşer, Dımaşk 1365/1946, s. 267-269 (müellifin otobiyografisi); a.mlf., Aʿyânü Dımaşḳ, Dımaşk 1414/1994, s. 433-435; Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, IX, 161; İskender Lûkā, el-Ḥareketü’l-edebiyye fî Dımaşḳ: 1800-1918, Dımaşk 1976, s. 129, 238-239; Selâhaddin el-Müneccid, Muʿcemü’l-müʾerriḫîne’d-Dımaşḳıyyîn, Beyrut 1398/1978, s. 428-429; Ziriklî, el-Aʿlâm (Fethullah), VI, 73; M. Abdüllatîf Sâlih el-Ferfûr, Aʿlâmü Dımaşḳ fi’l-ḳarni’r-râbiʿ ʿaşer el-hicrî, Dımaşk 1408/1987, s. 253-255; Hüseyin el-Avedât, “eş-Şaṭṭî, Muḥammed b. Cemîl”, Mv.AU, XIV, 463-466.