| Tez Künye | Durumu | ||
| Mardin merkez`de sivil mimari süslemelerinde tipolojik çözümleme / Yazar:SENEM KAŞ Danışman: PROF. DR. EROL ETİ Yer Bilgisi: Marmara Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Geleneksel Türk El Sanatları Ana Sanat Dalı Konu:El Sanatları = Crafts ; Sanat Tarihi = Art History Dizin:Mardin = Mardin ; Mimari süslemeler = Architectural decorations ; Süslemeler = Ornamentations ; Tarihi binalar = Historical buildings ; Tipoloji = Typology | Onaylandı Yüksek Lisans Türkçe 2003 156 s. | ||
| ÖZET Mardin Güneydoğu Anadolu’da yer alan bir ilimizdir. Mezopotamya Ovasının bir devamı niteliğinde olan il, Tur Abdin olarak nitelendirilen bölgenin batı ucunda ve Diyarbakır-Nusaybin yolunu kontrol eden bir noktada, bir tepenin güneye bakan sırtında kurulmuştur. Tarihte adına, ilk kez IV.yüzyılda Bizans’ lı Tarihçi Amminianus Marcellinus’un bir kale olarak Mardin’i artmasıyla karşılaşıyoruz. Arap-İslam fethine kadar önemsiz bir askeri mevki olduğu anlaşılan kent, arap fethi ile gelişmeye başlamış, Artuklu döneminde gerçek ve parlak bir kent halini almıştır. Kent Anadolu’da Türklerin ilk duraklarından biri olması dışında Süryanilerin de kutsal merkezidir. Diofizit inançların merkezi olan Mardin, içinde pek çok kültürü banndırmaktadır.Araplann 640 yılında Mardin’i fethetmesiyle şehir îslamiyete geçmiş, gene de bünyesinde Hıristiyanlık, Süryanilik gibi kültürleri de korumuştur. XLyuzyilda Artuklulann Mardin’i başkent olarak ilan etmelerinden sonra kentte yeniden bir yapılaşma ve reformlaşma görülmüştür. Artuklu dönemi Mardin’deki imar faaliyetlerinde, geleneksel kent dokusunun oluşmasında önemli bir yerdedir. Şehir halen bu dokunun etkisi altodadır. Mardin’de Artuklulardan sonra yapısal faaliyetlerde bulunan diğer Türk Devletleri Akkoyunlular ve Osmanlılardır. Her iki dönemde de Artukoğullan çağında edilen yapım geleneği sürmüştür. Mardin şehri, sosyolojik ve etnolojik balamdan olduğu gibi, yapı işçiliği kadar mimari gelenek yönünden de Anadolu’nun genel yapısından farklılık gösterir. Mardin’de yoğun bir taş işçiliği geleneği hemen gözümüze çarpar. Kullanılan taş, san kalker taşıdır. Mardin’in tüm mimarisi bu taştan oluşmuştur. Mardin ilk dönemlerde gezginlerin uğrak yeri olduğundan, sivil mimaride karşımıza kervansaraylar çıkar. Yerleşik hayata geçildikten sonra karşımıza geleneksel dokuyu oluşturan, bugünkü görüntüler çıkar. Islami dönemlerde, dini yapılarda hareketlilik kazandıran cepheler Artuklu ve Akkoyunlularla zengin bir cephe düzenine kavuşmuştur.Geleneksel sivil mimariye baktığımızda, plan semasını belirleyen unsurun cephe düzeni olduğunu görürüz. Cephedeki süslemeler ise bu plana göre şekillenmiştir. Cephe süslemelerinde karşımıza çıkan motifleri bitkisel ve geometriksel olarak, iki ana başlık altında toplayabiliriz. Ağırlık olarak bitkisel motifler karşımıza çıkar. Tüm mimari elemanlarda (Yani kapı, pencere ve kemer gibi…) gördüğümüz süslemeler öylesine güzel ve özenli işlenmişlerdir ki, hayranlıktan öte bir beğeni olarak karşımıza çıkarlar. Yapılarda eyvan, revak, kemer, kapı ve pencere gibi birtakım mimari elemanlar aynı mekanlarda kullanılmıştır. Hareketli bir cephe düzeninin olması, Mardin evlerim diğer Anadolu mimarisinde yer alan evlerden ayırır. Erken dönemlerde sade bir mimariye sahip olan şehir, geç dönemlere geçildiğinde, nişlerin içinde yarım daire görünümünde kemerler, bazen kitabeli, madalyonlu çeşitli formlarda pencere ve kapılşarla karşımıza çıkar. Şehir halen bu görüntülere sahip olsa da teknolojinin gelmesiyle son dönem etkilerini artık görmekteyiz. Umarım ki bu yeni teknoloji, eskiyi yok etmeden varlığım sürdürmesine izin verir. | |||
| SUMMARY Mardin is a city which is sitvadet in South East Regan regarded as a continvation of Mesopotamia, Mardin is not only sitvadet at the west point of region called Tur Abdin, but also locadet in a piace which controls road of Diyarbakir-Nusaybin. In 4th.century, thanks to historyographer Amminianus Marcellinus who vailed Mardin as a castle, we confronted whit this stata for the first time. The city, which is understand being insignificent until the conquest of Arap-islam, began to improve whit invasion of Arap and become a wonderful and real stata of the time of Artuklu expect being one of the first duration places of Turks, it is a holly centre for Süryaniler. Mardin involves a great many culture. In 640 whit the conquest of Araps, the stata accept İslam though maintaining different cultures such as chiristianity, Syrianism, After Mardin was declared as a capital by Artuklular in 1 1th. century a new way of construction and reformation is seen. The period of Artuklularis momentous whit in traditional construction of the city. Ctiy is stillunder influence of this construction. The city of Mardin is different from the point of view sociology, ethnology and trdional architecture of Anatolia. In Mardin, an intensive custom of stone carving strikes people’s eyes,limestone is used. All construction of Mardin is formed whit this stone. Because of the reason that Mardin was a frequented place of many travelles, we face to face caravansaries. After endemic life, we see phantoms öf factors which formed today’s architecture. When we look through traditional civilion architecture, we can aware of front order as being consequential component. Decoration acquires a shape acuording to these plans, we can seperate these decorations under two headlines, one of them is vegatable and the order is geometric. Vegateble motifs are seen much more than the order. The motifs are embroidered corefully on architecture components such as door, window, arch. Houses which are locadet in Mardin xlistinguishesfrom Anatolian’s architecture whit the vivasious front order. Some architecture components are used in the some places. Thos® are portico, arcade, areh,”etc. In the post times when the city, had a natural construck the bells which seem half circled niş, bojen books, windows and doors, whit many types of medal forms are becoming front of us in the later times. Altough the city has these apparitions, we see the effect of lost period sinee technology is adopted. I hope this new technology lets it’s survival without destroying the former one. | |||