| Tez Künye | Durumu | ||
| Türk halkbiliminin yazılı kaynakları olarak melhemeler / Melhemes as the written source of Turkish folklore Yazar:ŞEREF BOYRAZ Danışman: DOÇ.DR. ÖZKUL ÇOBANOĞLU Yer Bilgisi: Hacettepe Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı / Türk Halk Bilimi (Folklor) Bilim Dalı Konu:Halk Bilimi (Folklor) = Folklore ; Türk Dili ve Edebiyatı = Turkish Language and Literature Dizin:Kehanet = Prediction ; Melhame = Melhame ; Sözlü edebiyat = Oral literature ; Türk kültürü = Turkish culture | Onaylandı Doktora Türkçe 2000 677 s. | ||
| ÖZET Türk halkbiliminin yazılı kaynaklarından birisi de melhe melerdir. Halkbilimi açısından içerisinde önemli miktarda malzeme bulunduran melhemeler, geleceklen haber veren metinlerdir. Bu melinler, geleceği bildirmesi yönüyle fal ve kehanetle benzeşmekte ancak kullandığı metotlar bakımından onlardan ayrılmaktadır. Türk Edebiyatındaki melhemeler hakkında bugüne kadar kapsamlı bir çalışma yapılmamıştır. Yapılan çalışmalarda da konuya halkbilimi açısından yaklaşıldığı söylenemez. Ayrıca sözünü ettiğimiz metinlerin tür olarak isimlendirilmesinde bir ikilik görülmektedir. Kimi metin ve kaynaklarda bu türün adı “melhame”, kimisinde de “melheme” olarak geçmektedir. Fakat gerçekte “melhame” ve “melheme” adlarını taşıyan iki ayrı metin türü vardır ve bizim çalışma konumuzu oluşturan metinlere melheme adı daha uygun görülmektedir. Melhemelerin Danyal peygamberden kaldığına ve bazı filozoflar tarafından tecrübe edildiğine inanılmaktadır. Fakat aslında melhemeler, Mezopotamyalı kavimler tarafından geliştirilen astrolojinin ilkeleri kullanılarak ortaya konulmuştur. Melhemeler, Süryani kaynaklarından Arapça’ya nakledilmiş, Arapça’dan Farsça’ya çevrilmiş ve nihayet oradan da Türkçe’ye aktarılmıştır. Türk düşüncesine XII. yüzyılın ortalarından itibaren girmeye başlayan melhemeler, XV. yüzyıldan sonra artan bir ilgiyle okunmuştur. Türk edebiyatındaki melhemelerin çoğu, Ebu Hubeyş’in “Usulü’l-Melahim” adlı eserine dayanmakladır. Türkçe’deki melhemelerin çoğu mensurdur. Ancak Yazıcı Selahattin’e ve Çevri İbrahim Çelebi’ye ait olanlar manzumdur.Ill Melhemelerde ay veya güneş tutulması, yeni ay görünmesi, yıldız kayması, şiddetli yağmur veya dolu yağması ya da rüzgar esmesi, gökkuşağı, şimşek, yıldırım, sis, gök gürültüsü ve deprem gibi birtakım tabiat olaylarına ve bu olayların gerçekleşme zamanına bakılarak gelecekten haber verilmektedir. Melhemelerde gelecek haberleri verilirken yılın on iki ayı içerisinde gerçekleşen yirmi beş tabiat olayı kullanılmaktadır. Melhemelerde söz konusu tabiat olaylarına bakılarak gelecekte vuku bulacak savaş, kıtlık, isyan, salgın hastalık, doğal afetler, bolluk, pahalılık, ucuzluk, hükümdarların ve iklimin durumu gibi konularda bilgiler verilmektedir. Başka bir deyişle melhemelerde verilen haberler toplumsal konularla alakalıdır. Çok sayıda me I he me metni bulunmasına rağmen bu metinlerin tamamı, küçük farklılıklar olmakla beraber, muhteva bakımından birbirinin aynıdır. Sözlü kültür orlammın ürünü olan melhemeler, içerisinde halkbiliminin birçok alanıyla ilgili bilgileri barındırmaktadır. Bu bilgilere veya bu bilgilerin benzerlerine Türk kültürü içerisinde de rastlamak mümkündür. Melhemelerde yer alan bilgiler ve inanışlar, Türk kültürüne ya kültürel etkileşimler sonucunda girmiştir ya da “insan zihni aynı şartlar altında benzer şeyleri üretebildiği” için bunlar bizzat Türk düşüncesi (aral’mdan üretilmiştir. | |||
| IV SUMMARY One of Ihe written sources of the Turkish folklore is ‘melheme’s. From the point of folklore melhemes are the texts including quite enough important materials which inform news about future. These texts are similar to omen and divination in respccl of predicting the future bul at the same time methods of using of them are different from omen and divination. A comprehensive investigation hasn’t been made about melhemes in Turkish literature up today. If there are some, it is impossible to say that the themes have been analyzed from the point of folklore. In addition, the mentioned texts are named differently. It is termed as “melhame” in some texts and sources but in others This type is termed as “melheme”. But actually, there are two different sort of texts, wich are named “melhame” and “melheme” and we consider it more convinient to use the terminology “melheme” through our investigating texts. It is believed that melhemes had been emerged by prophet Daniel and experienced by some philosophers. But in reality melhemes were brougt into existence by using Ihe principles of astrology which were developed by Mesopotamia peoples. Melhemes were translated to Arabic from Syriac sources, then from Arabic- language to Persian and at the end it was transfered to Turkish language. Melhemes, wich began to enter to the Turkish conception in the middle of XII. century, were red with a great interest after XV. century. The great number of melhemes of the Turkish literature are based on to Ebu Hubeyş’s book named “Usulü’l-Melahim””. Most of the Turkish melhemes are written in prose. But those which belong lo Yazıcı Selahattin and Çevri İbrahim Çelebi are written in poems.In melhemes attending the reality of the time of some nature events such as sun and moon eclipse, new moon appearance, star slipping, deluge, hail, severe wind, rainbow, lightning flash, thunderbolt, haze, thunder and earthquake and etc. we sec that they give information about the future. In melhemes, while giving information about future twenty five nature events have been used which has been coming true in twelve months of the year. In melhemes, we see, nature events give us information about different facts which will take place in future such as war, scarcity, rebellion, epidemic, naturel tragedy, wideness, expensiveness, cheapness, the position of authorities and climate and go on. In other words, the information which are given in melhemes are closely connected with social subjects. Though there are a lot of texts about melhemes, the whole of them are the same except the minor differences between them. Melhemes, which are being verbal culture environment product, shelter knowledge concerning a number of field of folklore. It is possible to come across such knowledges or similar ones in Turkish culture too. The knowledge and beliefs which lake place in melhemes enter Turkish culture either by cultural effection or as “human mental can produce similar things under the same condition” all these have been produced personally by the Turkish conception. | |||