SERJEANT, Robert Bertram

İskoçya’nın Edinburgh şehrinde doğdu ve öğrenimini burada tamamladıktan sonra Cambridge Üniversitesi Trinity College’da C. A. Storey’in danışmanlığında İslâm dokumacılığı konusunda doktora yaptı (1939). Aynı yıl o dönemde İngiliz kolonisi olan Yemen’in Aden şehrine giderek Arap lehçeleri üzerinde çalışmaya başladı. 1940’ta ilk defa Aden Himaye Yönetimi’ne bağlı hükümet muhafızları biriminde resmî bir işe girdi. 1942-1945 yılları arasında BBC Arapça Servisi’nde görev aldı. II. Dünya Savaşı’nın ardından Londra Üniversitesi’ne bağlı School of Oriental and African Studies’te (SOAS) Arapça okutmanlığına tayin edildi. 1947’de araştırmacı statüsüyle Hadramut’a gitti. Ertesi yıl School of Oriental and African Studies’te öğretim üyesi, 1955’te de profesör unvanıyla Modern Arapça Kürsüsü’nün başkanı oldu. 1964’te Cambridge Üniversitesi’ne geçti ve bu dönemde öğretim üyeliğinin yanında Doğu Araştırmaları Enstitüsü’ne bağlı Ortadoğu Merkezi’nin, daha sonra da Pembroke College’ın müdürlüğünü üstlendi. 1969’da A. J. Arberry’nin ölümünün ardından Sir Thomas Adams Arapça Kürsüsü’nün başkanlığına getirildi. 1974’te Robin Bidwell ile birlikte Arabian Studies dergisini çıkarmaya başladı. 1976’da Kahire’deki Mecmau’l-lugati’l-Arabiyye’ye üye kabul edilen, çeşitli şeref doktorası ve pâyeleri sahibi olan Serjeant, Aralık 1981’de emekliye ayrılıp anayurdu İskoçya’nın St. Andrews yakınlarındaki Denhead şehrine yerleşti; 29 Nisan 1993’te burada vefat etti. Editörler kurulunda yer aldığı New Arabian Studies’in çıkışını göremedi; derginin ilk sayısı 1994’te neşredildi. Serjeant’ın kitap ve makalelerinin çoğu Güney Arabistan üzerine yaptığı incelemelerden oluşmaktadır. Başlıca makaleleri bir araya getirilerek kitap halinde tekrar yayımlanmıştır. Bazı önemli çalışmaların da editörlüğünü veya ortak editörlüğünü yapmıştır.

Eserleri. 1. A Handlist of the Arabic, Persian and Hindustani MSS. of New College, Edinburgh (London 1942). Edinburg New College’da bulunan Arapça, Farsça ve Hindustânî el yazmalarının katalogudur. 2. The Arabs (Harmondsworth 1947). 3. Prose and Poetry from Hadramawt (London 1951). Hadramut nesir ve nazımından derlediği parçalar üzerindeki çalışmalarıdır. 4. The Saiyids of Hadramawt (London 1957). 5 Temmuz 1956’da verdiği bir konferansın dipnotları eklenmiş tam metnidir. 5. The Portuguese of the South Arabian Coast. Hadrami Chronicles (Oxford 1963). Portekizliler’in Güney Arabistan sahillerini terketmesiyle ilgili XV ve XVI. yüzyıldan kalma Hadramî metinlerinden oluşmaktadır. 6. Islamic Textiles (Beyrut 1972). Daha önce “Material for a History of Islamic Textiles up to the Mongol Conquest” adıyla dört makale halinde yayımlanmıştır (AI, sy. 9-16, [Michigan 1942-1951]). 7. South Arabian Hunt (London 1976). Güney Arabistan’da İslâm öncesi dönemlerden günümüze kadar devam eden geleneksel dağ keçisi avı üzerine bir incelemedir. 8. The Islamic City (Paris 1980). Serjeant’ın editörlüğünü yaptığı eser 19-23 Temmuz 1976’da Cambridge Üniversitesi Ortadoğu Merkezi’nin düzenlediği sempozyumda sunulan tebliğlerden oluşmuş ve UNESCO tarafından yayımlanmıştır. Eserde onun da “Social Stratification in Arabia” isimli bir makalesi bulunmaktadır (s. 126-147). Kitap İslâm Şehri ismiyle Türkçe’ye çevrilmiştir (trc. Elif Topçugil, İstanbul 1992, 1997). 9. Studies in Arabian History and Civilisation (London 1981). Daha önce yayımlanmış on üç makalesinin toplu halde yapılan tıpkıbasımıdır. 10. Sanʿaʾ: An Arabian Islamic City (London 1983). Ronald Lewcock ile birlikte derlenmiş ve büyük kısmı Serjeant tarafından yazılmış olan eser San‘a şehrinin sosyal, ekonomik, tarihî, mimari ve kültürel bakımdan incelendiği kapsamlı bir çalışmadır. 11. A Miscellany of the Middle Eastern Articles (Harlow 1988). 1970-1982 yılları arasında Londra Üniversitesi’nde Arapça profesörlüğü yapmış olan Thomas Muir Johnstone’un (ö. 1983) anısına R. B. Serjeant, A. K. Irvine ve G. Rex Smith tarafından hazırlanan hâtıra kitabıdır. 12. Religion, Learning and Science in the ‘Abbasid Period (Cambridge-New York 1990). The Cambridge History of Arabic Literature serisinde yayımlanan eser editörlüğünü R. B. Serjeant, M. J. L. Young ve J. D. Latham’ın gerçekleştirdiği bir ortak yayındır. 13. Customary and Shariaʿah Law in Arabian Society (London 1991). 1951-1989 yılları arasında yayımlanmış olan makalelerinden on sekiz tanesinin toplu halde yapılmış tıpkıbasımıdır. 14. Farmers and Fisherman in Arabia: Studies in Customary Law and Practice (Aldershot-Brookfield 1995). G. Rex Smith tarafından derlenmiştir. 15. The Book of Misers (Reading 1997). Câhiz’in el-Buḫalâʾsının İngilizce’ye tercümesidir (eserleri için ayrıca bk. Pearson, bibl.; Smith, bibl.).

BİBLİYOGRAFYA
Necîb el-Akīkī, el-Müsteşriḳūn, Kahire 1980, II, 141-142; Mîşâl Cühâ, ed-Dirâsâtü’l-ʿArabiyye ve’l-İslâmiyye fî Ûrûbbâ, Beyrut 1982, s. 55; J. D. Pearson, “Published Works of Robert Bertram Serjeant”, Arabian and Islamic Studies (ed. R. Bidwell – G. R. Simith), London 1983, s. 268-278; G. Rex Smith, “In Memorium: R. B. Serjeant”, Yemen Update: Bulletin of the American Institute for Yemeni Studies, sy. 33, Westbury 1993, s. 6-11.