Serkan Şen. Orhon, Uygur ve Karahanlı metinlerindeki meslekler bağlamında eski türk kültürü. Doktora tezi (2007)

Serkan Şen. Orhon, Uygur ve Karahanlı metinlerindeki meslekler bağlamında eski türk kültürü. Doktora tezi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007, XVII+399 s.

Özet

Meslekler, toplumların yasam biçimlerini yansıtır. Bir toplumda icra edilen mesleklere ve bu mesleklere verilen öneme bakılarak o toplumun kültürel yapısı hakkında fikir edinilebilir. Eski Türk kültürünü meslekler açısından tahlil eden özgün bir çalısma günümüze dek yapılmamıstır. Bu eksikligi giderecegine inandıgım tezimde Eski Türkçenin tasıdıgı kültür malzemesinden hareketle eski Türk toplumundaki çalısma hayatı üzerinde durulmustur. Orhon, Uygur ve Karahanlı dönemlerine ait metinlerden görülen meslekler, tarihî kaynaklar ısıgında incelemeye tabi tutulmustur. Meslek icracılarına ad olan sözcükler, biçim ve anlam yönleriyle arastırılmıstır. Eski Türk kültüründe görülen meslekler, ilgi alanlarına göre sınıflandırılıp ne tür ihtiyaçlardan dogdukları ve nasıl icra edildikleri belirlenmeye gayret edilmistir. Tespit edilen iki yüz dolayında meslek göstermistir ki Eski Türklerde gelismis bir çalısma hayatı mevcuttur. Meslek icracılarına ad olan sözcüklüklerin çok büyük bir kısmı Türkçedir. Eski Türkçe bu bakımdan oldukça sadedir. Uygar bir toplumda bulunması gereken her türden meslek Eski Türkler arasında mevcuttur. Bu durum Eski Türkleri barbar olarak göstermek isteyen arastırmacıları haksız çıkarmaktadır. Eski Türk toplumunda yasadıkları çaga göre yüksek bir medeniyet tarzını benimsemis zümrelerin ilk dönemlerden baslayarak var oldugunu göstermektedir.

Abstract

Professions reflect the life styles of the societies. An idea can be formed about the cultural structure of a society by focusing on the professions performed and the importance given to these professions in that society. A study that analyses the old Turkish culture according to the professions has not been performed up to now. In my thesis, which I believe will satisfy this absency, work life of old Turkish society is dwelled upon with the help of cultural material carried by the old Turkish. The professionsseen in the texts of Orkhon, Uighur and Qarakhanid periods have been examined under the light of historical sources. The words used as the names for the performers of the professions have been searched with respect to their forms and meanings. The professions seen at the old Turkish culture have been classified according to their concerning area and from what kind of needs they arised and how they were performed have been tried to be determined. About two hundreds determined professions show that there has been a developed working life in old Turks. Most of the words used as the name for the performer of the professions are Turkish. Old Turkish, in this way, is quite simple. All types of professions that should be found in a civilized society were present at old Turks. This situation proves the researchers who claim that the ancient Turks were barbarian to be wrong. This situation also shows that groups adopting a high civilization despite the era they live in in old Turkish society exist from the beginning of the first periods.