| Tez Künye | Durumu | ||
| Harran kazıları İslami Dönem seramikleri / Islamic Period ceramics from Harran excavations Yazar:SEVCAN ÖLÇER Danışman: DOÇ. SEVİNÇ GÖK İPEKÇİOĞLU Yer Bilgisi: Ege Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı / Sanat Tarihi Bilim Dalı Konu:Sanat Tarihi = Art History Dizin:Arkeolojik kazılar = Archaeological excavations ; Seramik kaplar = Ceramic pots ; Seramik sanatı = Ceramic art ; Seramikler = Ceramics ; Süsleme teknikleri = Ornaments technics ; İslami Dönem = Islamic Period ; Şanlıurfa-Harran = Şanlıurfa-Harran | Onaylandı Doktora Türkçe 2020 784 s. | ||
| Harran, eskiçağlarda ve ortaçağda yaşamış toplumların pek çok uygarlık mirası bıraktığı, tarihi ve kültürel geçmişe sahip ender kentlerden biridir. 1950’li yıllardan günümüze dek aralıklarla süregelen kazı çalışmaları, Harran Höyük, Ulu Cami çevresi ve İçkale’de yapılmıştır. Kazı çalışmaları sırasında çeşitli dönemlere ait mimari kalıntıların yanı sıra önemli miktarda seramik ve diğer buluntular ele geçmiştir. Harran kazılarında ele geçen İslami dönem seramikleri sırlı ve sırsız, farklı teknikte ve formda üretilmiş, çeşitli işlevlere sahip örneklerden oluşmaktadır. İncelenen örnekler arasında testiler, sürahiler, ibrikler, maşrapalar, bardaklar, tabaklar, derin kaplar (kâse/çanak), leğenler, kapaklar, küpler, sakiya kapları, kalıplar ve damga/mühür baskılar yer almaktadır. Günlük kullanımın dışında tuttuğumuz su tahliye etmeye yarayan sakiya kaplarının Anadolu’daki örneklerine ilk defa Harran’da rastlanmış olması oldukça önemli bir keşiftir. Bu kaplar sayesinde Harran’da işlevi bilinmeyen farklı bir kap grubunun işlevi aydınlatılmıştır. Ayrıca sakiya kaplarının ele geçtiği sakiya kuyularının kendine has bir mimariye sahip olduğu anlaşılmıştır. Böylece ilerleyen yıllarda sakiya mimarisi ve sakiya kaplarıyla ilgili aydınlatılması gereken yeni araştırma alanları doğmuştur. Harran seramiklerinin çok büyük bir kısmını 12. ve 13. yüzyıllara ait Selçuklu, Zengi ve Eyyubi devri örnekleri oluşturmaktadır. Sırsız seramiklerin, Harran’da İslam kültürü ve çerçevesi içinde yerel bir üretimle meydana getirilen, 12. ve 13. yüzyıla ait Harran’a özgü eserler olduğu anlaşılmıştır. Frit hamurlu sırlı seramikler, 13. yüzyılın ilk yarısına ve belirli bir üretim dönemine işaret etmektedir. Harran’da seramik üretiminin olduğunu kanıtlayan malzemeler arasında; kalıplar, damga/mühür baskılar ve hatalı seramikler yer almaktadır. Herhangi bir fırın kalıntısına rastlanmamıştır. Ancak Harran Höyük’te ve Harran Ulu Cami’nin doğusunda atölye mekanı olduğu anlaşılan mimari yapılara rastlanmıştır. Ortaçağ İslami Dönem seramik sanatının birçok teknikte örneğini ve kendine özgü çeşitli formda seramiklerini içinde barındıran eserler, Harran’ın özellikle 12. ve 13. yüzyıldaki sanatsal zenginliğini ve özgünlüğünü yansıtmaktadır. Bu çalışma sayesinde Harran’ın, hem farklı dönemlere ve merkezlere ait, hem de zengin yerel üretimi yansıtan seramikleri içinde barındıran dikkat çekici bir merkez olduğu; ayrıca Anadolu’nun Mezopotamya’ya açılan bir kapısı durumunda, Mezopotamyalı çömlekçilerin ustalık ve teknik özelliklerini yansıtan ender kentlerden biri olduğu anlaşılmıştır. | |||
| Harran is one of the rare cities with a historical and cultural background, where societies that lived in ancient and middle ages left many civilization heritage. The excavation works that have been going on at intervals from 1950s to today have been carried out in Harran Höyük, Ulu Mosque area and İçkale. During the excavations, a significant amount of ceramics and other finds were recovered, as well as architectural remains from various periods. Islamic period ceramics uncovered in Harran excavations consist of glazed and unglazed samples produced in different techniques and forms, with various functions. Examples examined include jugs, pitchers, mugs, glasses, plates, deep pots (bowls), basins, lids, cubes, saucers, molds and stamp/seal prints. It is a very important result that the samples of sakiya pots in Anatolia, which are used to evacuate water, which we exclude from daily use, were first encountered in Harran. Thanks to these pottery, the function of a different container group whose function is unknown in Harran has been illuminated. It was also understood that the Sakiya wells, where the Sakiya pots were captured, had a unique architecture. Thus, in the following years, new research areas related to sakiya architecture and sakiya pots have been created. The majority of Harran ceramics are examples of the Seljuk, Zengid and Ayyubid periods of the 12th and 13th centuries. Underglaze ceramics are understood to be Harran’s unique works belonging to the 12th and 13th centuries, created in a local production within the Islamic culture and framework in Harran. Glazed pottery with fritware marks the first half of the 13th century and a certain period of production. Among the materials proving that ceramic production is in Harran; molds, stamps/seal prints and faulty ceramics. No kiln remains were found. However, architectural structures that seem to be a workshop space were found in Harran Höyük and east of the Harran Ulu Mosque. The potteries, which contain many examples of Medieval Islamic Period ceramic art and its unique ceramics, reflect the artistic richness and originality of Harran especially in the 12th and 13th centuries. Thanks to this study, Harran is a remarkable center, which belongs to different periods and centers, and that contains ceramics that reflect rich local production. It was also understood that it was one of the rare cities reflecting the mastery and technical characteristics of the Mesopotamian potters in the case of a gate of Anatolia to Mesopotamia. | |||