ŞEYH SAFİ TÜRBESİ’NİN ARŞİV BELGELERİNDE TÜRKÇE ŞAHIS VE UNVAN ADLARI

Yıl 2016, Cilt: 1 Sayı: 7, 172 – 194, 27.06.2016

Namıq Musalı

Öz

Şeyh
Safi Türbesi’nin arşiv belgeleri Azerbaycan’ın ve özellikle de Erdebil
yöresinin tarihiyle ilgili en zengin vesikalar külliyatıdır. Günümüzde İran’ın
çeşitli kuruluşlarına dağılmış olan bu belgeler İranlı bilim adamı E.
Şeyhü’l-Hükemâyî tarafından yürütülen çalışmalar sonucunda izahlı katalog
şeklinde tertip edilmiş ve yayınlanmıştır. Bu katalogdaki belgeleri
inceleyerek, Erdebil ve civarındaki bölgelerde kullanılmış olan Türkçe isimleri
tespit etmeye çalıştık. Araştırmalarımız sırasında 865 belgede 176 kez Türkçe
isimlerle karşılaştık. Toplam 114 adet halis Türkçe şahıs ismi ortaya çıkardık.
Bunlardan 92’si erkek ismi, 21’i kadın ismidir. Rastladığımız isimlerden birisi
ise hem erkekler, hem de kadınlar için kullanılmıştır. Bu bulguların Azerbaycan
onomastiğine ve Türkçe şahıs adlarının tarihî gelişimine dair yürütülen
araştırmalara katkı sağlayacağına inanıyoruz.

Anahtar Kelimeler

Şeyh Safi Türbesi, arşiv belgeleri, Erdebil, Türkçe isimler, onomastik

Kaynakça

• ALİYEV, Salih Muhammedoğlu (1995): “Erdebil”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, XI. c., İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• BEHZÂD, Abdülahad (1370): Ferheng-i Nâmhâ-yı Azerbaycanî, Tebriz, İntişârât-ı Erk.
• BEYDİLİ, Celal (2004): Türk Mitolojisi: Ansiklopedik Sözlük (çeviri: Eren Ercan), Ankara, Yurt Kitab-Yayın.
• CEVÂDÎ, Ferhat (2001-2013): Türkçe İnsan Adları, I. c. – 2001; II. c. 2003; III. c. – 2010; IV. c. – 2012; V. c. – 2013, Tebriz, Ahter Neşriyatı.
• DONUK, Abdülkadir (1988): Eski Türk Devletlerinde İdarî-Askerî Unvan ve Terimler, İstanbul, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
• GAFFÂRÎ, Rıza (1377): Türk Adları Sözlüğü, Tebriz, Çâp-ı Şua’.
• HACIYEV, Tofiq (2004): Dede Korkut Kitabı: Ansiklopedik Lügat, Bakü, Önder Neşriyatı.
• HASANOV, Hasret (2002): Azerbaycan Şahıs Adlarının İzahlı Etimoloji Lügati, Bakü, Mütercim Neşriyatı.
• IŞRÂGÎ, Muhammed (1377): Güzel Adlar Sözlüğü (Azerbaycan Türkçesinde Ad Sözlüğü), Tebriz, Âzâdî İntişârâtı.
• KARAKURT, Deniz (2011): Türk Söylence Sözlüğü (Açıklamalı Ansiklopedik Mitoloji Sözlüğü), E-kitap, 1. Baskı.
• KUTALMIŞ, Orhan Güdül (2003): Türkçe Kişi Adları, İstanbul, Karabudun Yayınları – http://ebitik.azerblog.com/anbar/670.pdf (18.01.2015)
• MİRZEYEV, Osman (1986): Adlarımız, Bakü, Azerneşr.
• NEDELYAYEV, Vladimir Mixayloviç; NASİLOV, Dmitriy Mixayloviç; TENİŞEV, Edgar Raximoviç; ŞERBAK, Aleksandr Mixayloviç (1969): Drevnetyurkskiy slovar, Leningrad, İzdatelstvo Nauka.
• ORUCOV, Alihaydar; ABDULLAYEV, Behruz; RAHİMZÂDE, Nergiz (2006): Azerbaycan Dilinin İzahlı Lügati (neşre hazırlayanı, tekmilleşdireni ve redaktörü: Ağamusa Ahundov), Bakü, Şark-Garb Neşriyatı.
• PAŞAYEV, Aydın; BEŞİROVA, Âlime (2011): Azerbaycan Şahıs Adlarının İzahlı Lügati, Bakü, Mütercim Neşriyatı.
• RADLOV, Vasily Vasilyeviç (1893-1911): Opıt Slovarya Tyurkskix Nareçiy, Tom I – 1893; Tom II – 1899; Tom III – 1905; Tom IV – 1911, St. Petersburg, İmperatorskaya Akademiya Nauk.
• SÜMER, Faruk (1999): Türk Devletleri Tarihinde Şahıs Adları, I-II. c., İstanbul, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
• ŞAVAYEVA, Şura Aliyevna (2014): “Arxaizmı v zoonimiçeskoy leksike karaçayevo-balkarskogo yazıka”, Voprosı Kavkazskogo Yazıkoznaniya, No. 10, Maxaçkala, s.189-191.
• ŞEYHÜ’L-HÜKEMÂÎ, Emâdeddîn (1387): Fihrist-i Esnâd-ı Büka-yı Şeyh Safiyyeddîn-i Erdebîlî, Tahran, Kitâbhâne-yi Mûze-yo Merkez-i Esnâd-ı Meclis-i Şûrâ-yı İslâmî.
• TANRIVERDİ, Azizhan (2009): Kadim Türk Menbalarında Yaşayan Şahıs Adları, Bakü, Nurlan Neşriyatı.
• YAKUPOĞLU, Cevdet (2009): Kuzeybatı Anadolu’nun Sosyo-Ekonomik Tarihi (Kastamonu – Sinop – Çankırı – Bolu; XIII-XV. Yüzyıllar), Ankara, Gazi Kitabevi.
• ZERİNEZÂDE, Hasan (1962): Fars Dilinde Azerbaycan Sözleri, Bakü, İlimler Akademisi Neşriyatı.
• BTS – Türk Dil Kurumu: Büyük Türkçe Sözlük http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&view=bts (18.01.2016)
• GTS – Türk Dil Kurumu: Güncel Türkçe Sözlük http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&view=gts (18.01.2016)
• KAS – Türk Dil Kurumu: Kişi Adları Sözlüğü http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_kisiadlari&view=kisiadlari (18.01.2016)
• TS – Türk Dil Kurumu: Tarama Sözlüğü http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_tarama&view=tarama (18.01.2016)
• TTAS – Türk Dil Kurumu: Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_ttas&view=ttas (18.01.2016)

Toplam 27 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Kaynak Göster

Download or read online: Click here