Sinan Kuneralp. Son dönem Osmanlı erkân ve ricali (1839-1922): prosopografik rehber (1999)

Sinan Kuneralp. Son dönem Osmanlı erkân ve ricali (1839-1922): prosopografik rehber. İstanbul: İsis Ltd., 1999, XXXV+127 s. ISBN 9754281181

Önsöz‘den

Her kitabın bir hikâyesi vardır. Bu kitabın hikâyesi 8 Ağustos 1993 Pazar günü başlar. Sabah gazetesinin eki “Star” ‘da “Karakol Teşkilatı” adlı makalede Sadarete yazılan 18 Eylül 1921 tarihli 1034 sayılı yazıya istinaden “İçişleri Bakanı Ali Kemal Bey İşgal Kuvvetlerinin emrini dinleyecek ve 22 masum evlad-ı vatanı işgalcilere teslim edecekti” deniliyordu. Büyük babam olan Ali Kemal, Milli Mücadele esnasındaki tutumu yüzünden ağır suçlamalara hedef olmuştur. Bu sebepten kendisine bazen türlü yakıştırmalarda da bulunulmuştur. Mesela, sözkonusu olay cereyan ettiğinde kendisi içişleri bakanlığından – dahiliye nezaretinden – ayrılalı iki yıldan uzun bir süre geçmişti (Temmuz 1919). Eylül 1921’de kimin bu görevde bulunduğunu öğrenip makalenin yazarını yaptığı vahim hata için uyarmak istedim. Zahmetli ve vakit alıcı bir arama sonunda söz konusu tarihteki dahiliye nazırının eski sadrazamlardan Ali Rıza Paşa olduğunu öğrendim ve böylece bu tür bilgiye çabuk ulaşmanın ne kadar zor olduğunu müşahede ettim. Bilahare, vakit buldukça kendi ilgi alanım olan Tanzimat sonrası dönemi ele alıp Sultan Abdülmecid’in tahta çıktığı Temmuz 1839’dan Saltanatın lağvedildiği Kasım 1922’ye kadar geçen 83 senelik süre içinde devlet görevlilerinin listelerini tanzim etmeğe koyuldum. İster istemez, bu görevlilerin işgal ettiği makamların tesbitinde seçkici olmak gerekli oldu: ilk elde, sadrazam, nazır, vali, ordu komutanı, elçi ve büyükelçi, Meclis-i A’yan reis ve azalarıyla yetindim. Rüsumat eminliği, Defter-i hakan reisliği, çeşitli komisyon, meclis, şura reis ve azalığı (Şura-yı devlet, Tanzimat Meclisi ve Meclis-i Vala-yi Ahkam-ı Adliye reisleri hariç), beylikçi, amedci gibi Tanzimat sonrası devlet düzeninde eski ağırlıkları kalmamış olan makamları dahil etmedim. Aynı şekilde seçimle göreve gelen 1. ve 2. Meclis-i Mebusan azalarını da kaydetmedim. Ona mukabil, atamaları padişah tarafından onaylanan gayrimüslim Rüsea-i milel ve Babıaliye tabi oldukları sürece Bulgaristan, Karadağ, Sırbistan ve Romanya prenslerini de dahil etmeyi itina ettim. Keza, Tunus ve Mısır valileriyle özel statüye sahip Eyalat-i Mümtaze’lerin başlarında bulunanları da ihmal etmedim.