ŞİNŞEVRÎ

Hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur. 935 (1529) yılında doğdu. Fetḥu’l-ḳarîbi’l-mücîb adlı eserinin mukaddimesinde belirttiğine göre (İhsanoğlu v.dğr., I, 90) aslen Şinşevr köyünden olup Suriye’nin kuzeybatısındaki Maarretünnu‘mân’da dünyaya gelmiştir. Mısır’da Menûfiye vilâyetine bağlı olan Şinşevr, müellifin er-Raḥbiyye şerhinin bazı hâşiyelerinde (Ali Paşa Mübârek, XII, 364) ve müellifine okunduğu belirtilen Fetḥu’l-ḳarîbi’l-mücîb’e ait bir yazma nüshada (Ziriklî, IV, 129) bu şekilde kaydedilirken İbnü’l-Cey‘ân kelimeyi Şenşûr diye okumuştur (et-Tuḥfetü’s-seniyye, s. 107; ayrıca bk. Muhammed Remzî, III, 163-164). Celâleddin es-Süyûtî, Zekeriyyâ el-Ensârî ve Nûreddin el-Mahallî’nin öğrencisi olup Ezher’de ve diğer medreselerde ders vermiş, ferâiz konusunda kitaplar telif etmiş olan (Gazzî, II, 37-38; Ali Paşa Mübârek, XII, 365) babası Bahâeddin Muhammed’den ders aldı. Ezher’de hatiplik ve müderrislik yaptı. Onun Süyûtî ve Zekeriyyâ el-Ensârî’den ders okuduğuna dair Necmeddin el-Gazzî’nin verdiği bilgi (el-Kevâkibü’s-sâʾire, III, 161) yanlış olup Şinşevrî’nin doğumundan önce vefat eden bu iki zat yine Gazzî’nin yukarıdaki nakline göre onun değil babasının hocalarıdır. Şinşevrî’den ders alanlar arasında Muhammed b. Muhammed el-Meydânî ed-Dımaşkī ve Muhammed b. Ahmed el-Murâdî el-Kāhirî’nin adları anılmaktadır. Kendisiyle 986 (1578) yılında Kahire’de görüşen İbnü’l-Kādî onun hesap ve ferâizde âlim olduğunu kaydeder.

Eserleri. 1. el-Fevâʾidü’ş-Şinşevriyye fî şerḥi’l-Manẓûmeti’r-Raḥbiyye. İbnü’l-Mütefennine diye tanınan Muvaffakuddin Muhammed b. Ali er-Rahbî’nin ferâize dair el-Urcûzetü’r-Raḥbiyye adlı eserinin şerhi olup (yazma nüshaları için bk. İhsanoğlu v.dğr., I, 91-92) üzerine birçok hâşiye yazılmıştır. Bunlar arasında İbrâhim b. Muhammed el-Bâcûrî’nin defalarca basılan (meselâ Kahire 1236, 1282, 1347) et-Tuḥfetü’l-ḫayriyye, Muhammed b. Ali el-İdfînî el-Buhayrî’nin el-Lüʾlüʾetü’s-seniyye ʿale’l-Fevâʾidi’ş-Şinşevriyye (a.g.e., I, 109), Yûsuf ez-Zeyyât’ın el-Vesîletü’l-berriyye ile’l-Fevâʾidi’ş-Şinşevriyye (a.g.e., II, 567), Ali b. Şattâ el-Menşelîlî’nin Taḳyîdât ʿalâ Şerḥi’ş-Şinşevrî (Melik Suûd Üniversitesi Ktp., nr. 5549), Şemseddin Muhammed b. Abdurrahman el-Bûlâkī’nin el-Cevâhirü’l-mehdiyye li-ṭullâbi’l-Fevâʾidi’ş-Şinşevriyye (Dârü’l-kütübi’l-Mısriyye, nr. 22055 B; nr. Ferâiz 322) adlı eserleriyle Muhammed b. Sâlim el-Hifnî (a.g.e., I, 212), Muhammed b. Mustafa el-Hudarî’nin (Kahire 1293) hâşiyeleri anılabilir. Muhammed b. Muhammed el-Besyûnî er-Reşîdî ile el-Emîrü’l-Kebîr es-Sünbâvî’nin de esere hâşiye yazdıkları bilinmektedir. J. D. Luciani bu şerhi ve Bâcûrî’nin hâşiyesini Fransızca tercümesiyle birlikte neşretmiştir (Traité des successions musulmanes, éxtrait du commentaire de la Rahbia par Chenchouri, de la glose d’el Badjouri et d’autres auteurs arabes, Paris 1890; Cezayir 1896). Müellif bu eserini ayrıca ihtisar etmiştir (Mektebetü’l-Ezheri’ş-şerîf, nr. Genel 2168/Özel 35). 2. ed-Dürretü’l-muḍıyye fî şerḥi’l-Fârıżıyye. Hanbelî âlimi Şemseddin Muhammed el-Fârızî el-Mısrî’nin yine ferâizle ilgili el-Manẓûmetü’l-Fârıżıyye’sinin şerhidir (nşr. Muhammed b. Abdülazîz b. Mâni‘, Dımaşk 1381/1961). 3. el-Fevâʾidü’l-merżıyye fî şerḥi’l-Mülaḳḳabâti’l-Verdiyye. Zeynüddin İbnü’l-Verdî’nin ferâize dair el-Vesâʾilü’l-müheẕẕebe fi’l-mesâʾili’l-mülaḳḳabe (el-Mülaḳḳabâtü’l-Verdiyye) adlı eserinin şerhidir (Dârü’l-kütübi’l-Mısriyye, Mecâmî‘, nr. 22, 23; Mektebetü’l-belediyyeti’l-İskenderiyye, nr. N 2847 D). 4. Şerḥu’l-Caʿberiyye. Burhâneddin el-Ca‘berî’nin ferâizle ilgili eserinin şerhidir (Mektebetü’l-Ezheri’ş-şerîf, nr. Genel 2972/Özel 51). 5. Ḫulâṣatü’l-fiker fî şerḥi’l-Muḫtaṣar. İbn Hacer el-Askalânî’nin Nuḫbetü’l-fiker adlı kendi eserini ihtisar ettiği el-Muḫtaṣar fî muṣṭalaḥi ehli’l-es̱er’in şerhidir (nşr. Sâbır b. Muhammed b. Sa‘dullah ez-Ziyârî, Küveyt 1405/1984). 6. Fetḥu’l-ḳarîbi’l-mücîb bi-şerḥi Kitâbi’t-Tertîb. Sıbtu’l-Mardînî’nin Tertîbü’l-Mecmûʿ fi’l-ferâʾiż adlı eserinin şerhi olup bu metnin Sıbtu’l-Mardînî’nin hocası İbnü’l-Mecdî’ye nisbet edilmesi (a.g.e., I, 90; Muʿcemü’l-maḫṭûṭât, II, 660) yanlıştır (krş. Keşfü’ẓ-ẓunûn, II, 1605; Ziriklî, VII, 55). Kitâbü’l-Mecmûʿ Şemseddin Muhammed b. Şeref el-Kellâî’nin eseridir. Müellif hattı yazması günümüze ulaşan (Chester Beatty Library, nr. 3723) Fetḥu’l-ḳarîbi’l-mücîb basılmıştır (kenarında Ebû Bekir b. Ahmed es-Sebtî’nin Şerḥu’r-Raḥbiyye’siyle birlikte, I-II, Kahire 1301, 1307, 1345). 7. Şerḥu Tuḥfeti’l-aḥbâb fî ʿilmi’l-ḥisâb. Yine Sıbtu’l-Mardînî’nin eserine yazılan bu şerhin çeşitli nüshaları mevcuttur (King, II, 924-925; İhsanoğlu v.dğr., I, 94-95; Habeşî, I, 549). 8. Buġyetü’r-râġıb fî şerḥi Mürşideti’ṭ-ṭâlib ilâ esne’l-meṭâlib. İbnü’l-Hâim’in hesaba dair eserinin şerhi olup çeşitli nüshaları zamanımıza kadar gelmiştir (Süleymaniye Ktp., Esad Efendi, nr. 314, Lâleli, nr. 2748; Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye, nr. 3082, 7579; ayrıca bk. King, II, 908; İhsanoğlu v.dğr., I, 89). Müellif bu eserini ayrıca ihtisar etmiştir (İhsanoğlu v.dğr., I, 90). 9. Şerḥu’l-Maʿûne. İbnü’l-Hâim’in el-Maʿûne fî ʿilmi’l-ḥisâbi’l-hevâʾî adlı eserinin şerhidir (Mektebetü’l-Ezheri’ş-şerîf, nr. Genel 39980/Özel 326). 10. Ḳurretü’l-ʿayneyn. Zekeriyyâ el-Ensârî’ye ait Mesâḥatü’l-ḳulleteyn adlı eserin şerhidir (yazma nüshaları için bk. a.g.e., I, 92-93).

BİBLİYOGRAFYA
İbnü’l-Hâim, el-Maʿûne fî ʿilmi’l-ḥisâbi’l-hevâʾî (nşr. Hudayyir Abbas Muhammed el-Münşidâvî), Bağdad 1988, neşredenin girişi, s. 39; Şerefeddin İbnü’l-Cey‘ân, et-Tuḥfetü’s-seniyye bi-esmâʾi’l-bilâdi’l-Mıṣriyye, Kahire 1394/1974, s. 107; İbnü’l-Kādî, Dürretü’l-ḥicâl, III, 63; Gazzî, el-Kevâkibü’s-sâʾire, II, 37-38; III, 161; Keşfü’ẓ-ẓunûn, II, 1605, 1655; İbnü’l-İmâd, Şeẕerât (Arnaût), X, 578-579; Ali Paşa Mübârek, el-Ḫıṭaṭü’t-Tevfîḳıyye, Kahire 1422/2001, XII, 364-365; Serkîs, Muʿcem, I, 508; II, 1146-1147; Brockelmann, GAL, II, 418; Suppl., II, 442; Hediyyetü’l-ʿârifîn, I, 473; II, 219; A. J. Arberry, The Chester Beatty Library, A Handlist of the Arabic Manuscripts, Dublin 1958, III, 96; Muhammed Remzî, el-Ḳāmûsü’l-coġrâfî li’l-bilâdi’l-Mıṣriyye, Kahire 1958, III, 163-164; Fuâd Seyyid, Fihristü’l-maḫṭûṭât: Neşretün bi’l-maḫṭûṭâti’lletî iḳtenethe’d-dâr min sene 1936-1955, Kahire 1380/1961, I, 230; G. Delanoue, Moralistes et politiques musulmanes dans l’Egypte du XIXe siècle (1798-1882), Caire 1982, I, 111; II, 590-591; Ziriklî, el-Aʿlâm (Fethullah), IV, 128-129; VI, 157; VII, 54-55; D. A. King, Fihrisü’l-maḫṭûṭâti’l-ʿilmiyyeti’l-maḥfûẓa bi-Dâri’l-kütübi’l-Mıṣriyye, Kahire 1986, II, 908, 924-925; Ahmet Özel, Hanefi Fıkıh Âlimleri, Ankara 1990, s. 175, 203; Ekmeleddin İhsanoğlu v.dğr., Osmanlı Matematik Literatürü Tarihi, İstanbul 1999, I, 53, 88-95, 109, 212; II, 567; a.mlf. – B. A. Rosenfeld, Mathematicians, Astronomers and Other Scholars of Islamic Civilization and Their Works (7^th-19^th c.), Istanbul 2003, s. 332; Abdullah Muhammed el-Habeşî, Câmiʿu’ş-şürûḥ ve’l-ḥavâşî, Ebûzabî 1425/2004, I, 549; III, 1639-1040, 1662-1663, 1755-1756, 1855, 2021; Muʿcemü’l-maḫṭûṭâti’l-mevcûde fî mektebâti İstânbûl ve Ânâṭûlî (haz. Ali Rıza Karabulut), [baskı yeri ve tarihi yok], II, 660.