Süleyman Koç. Türk Hakanlığı (Karahanlılar)’nda ve Gazneliler’de istihbarat. Yüksek lisans tezi (2019)

Süleyman Koç. Türk Hakanlığı (Karahanlılar)’nda ve Gazneliler’de istihbarat. Yüksek lisans tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019, VII+78 s.

Özet

Mâveraünnehir ve Doğu Türkistan’da hüküm süren Türk Hakanlığı ile Horasan, Afganistan ve Kuzey Hindistan’da hüküm süren Gazneliler Devleti istihbarat teşkilatını kullanarak hüküm sürdüğü yerler ve diğer devletler hakkında bilgi sahibi olmaya çalışmışlardır. Türk Hakanlığı’nda istihbarat teşkilatı sistemli bir şekilde oluşturulmasa da askeri açıdan istihbaratı kullanmışlardır. Hükümdarlar istihbarat sistemini kullanarak, tehlikelere karşı önlem almaya çalışmışlardır. Türk Hakanlığı eski Türklerin casusluk ve haberleşme sistemini kullanarak devam ettirmiştir. Gazneliler Devleti’nde ise istihbarat teşkilatı daha sistemli bir halde kullanılmaya başlanmıştır. Özellikle Gazneliler idarî teşkilatında berîd sistemine yer vererek bir nevi istihbaratı kurumsallaştırmaya çalışmışlardır. Gazneliler Devleti’nin istihbarat sistemine baktığımız zaman, İslam etkisinde kaldığını görmekteyiz. Sâmâniler’den almış oldukları idare teşkilatını biraz daha geliştirmişlerdir. Sultan Mahmûd zamanında ülkenin neredeyse her yeri istihbarat ağıyla örülmüştür. Hatta oğlu Mes’ûd’u saraydaki casuslar vasıtasıyla takip ettirmiştir. Aynı şekilde Mes’ûd’da babası hakkında bilgi edinmek için casuslar kullanmıştır. Gazneliler askeri istihbarat faaliyetlerine de önem vererek hem ordu içerisinde hem de diğer devletlerin orduları hakkında bilgi sahibi olmuşlardır. Her iki devlet de istihbarat sistemini kullanarak hüküm sürdükleri yerlerde hakimiyetlerini güçlendirmeye çalışmışlardır.

Abstract

The Turkic Khanate which ruled in Transoxiana and East Turkestan, and the Ghaznavids which ruled in Khorasan, Afghanistan and North India tried to get information about the places they ruled and other states using the intelligence service. Although the intelligence was not used in an organized manner in the Turkic Khanate, it has gained an important place in the army. The rulers tried to take measures against the dangers by using the intelligence system. The Turkic Khanate continued by using the espionage and communication system of the old Turks. In the Ghaznavids State, the intelligence service was used in a more systematic manner. In particular, the Ghaznavids attempted to institutionalize intelligence in the administrative organization by giving place to the “berîd” system. When we look at the intelligence system of the Ghaznavids State, we see that it is influenced by Islam. They have improved the administrative organization that they had taken from the Samanids. During the reign of Sultan Mahmud, almost everywhere in the country was covered by the intelligence network. He even followed his son Mesûd through the spies in the palace. Similarly, Mesûd used spies to learn about his father. By giving importance to the military intelligence activities, the Ghaznavids have been informed about their army and the armies of other states. Both states tried to strengthen their domination by using the intelligence system.