Tilla Deniz Baykuzu. lV. yüzyılda Çin’de kurulan iki Hun Devleti: ilk Chao ve sonraki Chao Devletleri. Doktora tezi (2003)

Tilla Deniz Baykuzu. lV. yüzyılda Çin’de kurulan iki Hun Devleti: ilk Chao ve sonraki Chao Devletleri. Doktora tezi. İstanbul: T.C. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2003, XIV+266 s.

İçindekiler

ÖNSÖZ … V-VI
ÖZET … VIII
SUMMARY … IX
RESİMLER LİSTESİ … X-XI
ŞEMALAR VE SOYKÜTÜKLERİ … XII
HARİTALAR LİSTESİ … XIII
KISALTMALAR … XIV
1. GİRİŞ … 1
1.1. Kullanılan Kaynaklar … 5

2. MİLATTAN SONRAKİ DÖNEMLERDE HUNLAR
2.1. Hun Devletinin Bölünmesi … 10

3. GÜNEY HUNLARI … 13
3.1. Hun Boylarının Çine Yerleştirilmesi … l6
3.2. Üç Devlet Dönemi (220-265)’nde Çin’in Siyasi Durumu … 20
3.3. Batı Chin Hanedanlığı Dönemi (265-317) Ve Çin İçlerine Yapılan Büyük Hun Göçleri … 23
3.4. Onaltı Devlet Dönemi’nde Hun ve Diğer Yabancı Kabilelerin Faaliyetleri (304-439) … 27

4. HAN (İLK CHAO DEVLETİ) DEVLETİ
4.1. Liu Yüan Hai Dönemi (304-310 )
4.1.1. Kişiliği … 31
4.1.2. Devleti Kurmadan Önceki Siyasi Pozisyonu … 35
4.1.3. Liu Yüan-Hai’ın İsyanı ve Han Devletini Kurması … 37
4.1.4. Lo-yang Muhasarası … 45
4.2. Liu Ts’ung Dönemi (311-318 )
4.2.1. Kişiliği … 47
4.2.2. Tahta Çıkması … 49
4.2.3. Çin Başkenti Lo-yang Şehrinin Ele Geçirilmesi Ve Çin İmparatorunun Esir Edilmesi … 50
4.2.4. Ch’ang-an’ın Alınışı Ve Yeniden Elden Çıkması … 53
4.2.5. Yeni Çin İmparatoru … 54
4.2.6. Ch’ang-an’ın Düşüşü Ve Yeni İmparatorun Teslimi … 57
4.2.7. Ts’ung’un Sefahat Dönemi … 63
4.2.8. Uğursuzluk Belirtileri … 68
4.3. Liu Ts’an Dönemi(318-319) … 70
4.4. Liu Yao Dönemi (319-329)
4.4.1. Kişiliği … 72
4.4.2. Devletin Başına Geçişi … 76
4.4.3. Tibetli kabilelerin İsyanları
4.4.3.1. I. Ti Ayaklanması … 80
4.4.3.2. II. Ti Ayaklanması … 83
4.4.3.3. Tibetli Komutan Ch’en-an’ın İsyanı … 88
4.4.4. Kurgan İnşaatları … 92
4.4.5. Hun Komutanı Shih Lo ile mücadeleler ve Devletin Yıkılışı … 96

5. II. (SONRAKİ) CHAO DEVLETİ (329-352)
5.1. Shih Lo Dönemi (319-333)
5.1.1. Kişiliği … 104
5.1.2. II. Chao Devletini Kurmadan Önceki Hayatı Ve Faaliyetleri
5.1.2.1. Gençliği Ve Köle Olarak Satılması … 106
5.1.2.2. I. Chao Devletine Katılması … 115
5.1.2.3. Hun Ordusunda Yükselişi … 116
5.12.4. Wang Mi İle Rekabeti … 120
5.1.2.5. Chin Devletiyle Mücadeleler
5.1.2.5. Tun-hai Kralı Yüeh’nin Bertaraf Edilmesi … 121
5.1.2.5.2. Chieh-yeh (Nanjing)’in Yağmalanması … 123
5.1.2.5.3. You-chou Bölgesinin Ele Geçirilmesi … 126
5.1.2.5.4. Ping-chou Bölgesinin Ele Geçirilmesi … 134
5.1.3. I. Chao Devleti İle Mücadeleler ve Bağımsızlığını İlanEtmesi … 138
5.1.4. II. Chao Devletinin Kurulması
5.1.4.1. Devlet Teşkilatında Yaptığı Yenilikler … 142
5.1.4.2. Askeri Faaliyetler … 148
5.1.5. I. Chao Devletinin Yıkılışı ve İmparatorluğun İlan Edilmesi … 151
5.15.1. İmparator Ünvanı Alması … 154
5.1.5.2. Shih Lo’nun Ölümü … 160
5.2. Shih Hung Dönemi (333-333) … 162
5.3. Shih Hu Dönemi (335-349)
5.3.1.Tahta Çıkışı … 166
5.3.2. Devlet YönetimindeYaptığı Faaliyetler … 170
5.3.2.1. İmar Çalışmaları … 173
5.3.2.2. Kadın Ordusu … 177
5.3.3. Veliaht Sorunları … 185
5.3.4. Hsien-pi Kabileleri Sorunu … 188
5.3.5. II.Chao Devletinde Budhizm … 195
5.3.5.1. Budhist Rahip Fu Te-ch’eng (Buddhachinga) (232-348) … 198
5.3.5.2. II. Chao Devletinin Budhizmi Resmi Din Olarak Kabul Etmesi … 202
5.3.6. Hu’nun Ölümü (349) Ve Taht Kavgaları … 207
5.3.7. Hun Katliamı … 214

5.4. Shih Ming Dönemi
5.4.1. Hun Tahtını Ele Geçirmesi … 217
5.4.2. DevletinYıkılışı … 221

6. SONUÇ … 224
7. RESİMLER … 230
8. ŞEMALAR VE SOYKÜTÜKLERİ … 249
9. HARİTALAR … 257
10. BİBLİYOGRAFYA … 263
11. ÖZGEÇMİŞ … 267

Özet

Büyük Hun İmparatorluğu İslamiyet öncesi Türk tarihi döneminin yapı taşlarındandır. III. Yüzyılda tarih sahnesinden tamamiyle ortadan kalktığı düşünülen Hunlar, aslında bu tarihten kısa bir süre sonra yeniden dirilişe geçmiş ve bu kez değişik bir coğrafyada; Çin topraklarında bağımsızlıklarını ilan ederek Çin hakimiyetine son vermişlerdir.

Çinlileri güneye süren Hunlar, Çin başkentleri olan Ch’ang-an ve Lo-yang’a yerleşmiş ve Hun, Moğol ve Tibet kabileleriyle birlikte yoğun bir Çin nüfusunu da idare etmişlerdir. Çin hakimiyetinin olmadığı Çin toprakları kısa süre içinde yabancı kabilelerin göçleriyle yüzyıllar sürecek bir etnik kimlik ve kültür değişimi sürecine girmiştir. Budhizme sıcak bakmayan Çin yönetiminin aksine Hunlar bu toprakların kapısını budhizme açmış ve böylece bu yeni din Çin üzerinden Kore ve Japonya’ya da yayılma fırsatını bulmuştur. Çin kaynakları ilk kez Hunlara bu kadar yakın olmanın verdiği avantajlarla onlar hakkında oldukça detaylı bilgiler vermektedir. Bu yüzden İlk ve Son Chao Hun devletleri tarihi Türk siyasi tarihi açısından olduğu kadar Türk kültür tarihi açısından da son derece önemlidir.

Summary

The Graet Hsiung-nu Empire ise one of the foundation stones of the Pre- islamic Turkish history. Hsiung-nus which consider about completely disappeared A.C. m century, basically after this time returned to live again and this time at different territory, declared their independence in Chinese territory and succeeded Chinese domination.

Hsiung-nus which moved Chinese government to south, settled in Chinese capitals Ch’an-an, Lo-yang and controlled gross Chinese population with tribes of Husiung-nu, Mongol and Tibet. At Chinese territory which there is no Chinese.domination, one ethnic identitiy and mutation of culture period started in a short time with strange tribes movement. Hsiung-nus contrary Chinese government which didn’t approve Buddhism, opened the doors of this country to Buddhism and this new religion found a chance for spread over Chinese to Korea and Japan. Thanks to the advantages of being so closed with the Hsiung-nus, Chinese sources contain a lot of information about them in detail. So history of the Former Chao and Later Chao States of the Hsiung-nu is the important for Turkish culture history as much as Turkish political history.