Tuğba Gökçe Balcı. Tabgaç Devleti (386-534). Doktora tezi (2018)

Tuğba Gökçe Balcı. Tabgaç Devleti (386-534). Doktora tezi. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018, VII+181 s.

Özet

Çinlilerin “T’o-pa” diye adlandırdıkları ve Divan-ı Lügâti’t-Türk’te bir Türk kavmi olarak geçen Tabgaçların kökenleri ve dilleri konusunda günümüze kadar bir fikir birliğine varılamamıştır. Öne sürülen fikirler temel olarak kökenlerinin ve dillerinin Türk ya da Moğol olduğu yönündedir. Haklarındaki birçok belirsizliğe rağmen, kesin olan tek şey çok sayıda boydan müteşekkil bir “boylar birliği” olan Tabgaçların kuruluşunda sekiz boyun mevcut bulunup, hâkim olunan topraklar genişledikçe bu boyların sayısının artmış olmasıdır. Konfederasyonda menşei tespit edilen kavimler arasında Hunlar, Hsien-piler, T’u-yü-hunlar, Kao-ch’elar, Juan-juanlar, Wu-huanlar ve Yüeh-chihler bulunmaktadır. Tabgaç tarihinin ana kaynağı olan Wei-shu’da nesilleri efsanevi Sarı İmparator’a dayandırılan Tabgaçların ana yurtları Amur ile Argun Nehri arasındaki bölgedir. II. yüzyılda Hunlardan boşalan İç Moğolistan topraklarına yerleşen, daha sonra güneye doğru inmeye başlayan Tabgaçlar 315 yılında Tai Devleti’ni, 386 yılında da Kuzey Wei Hanedanlığı’nı kurdular. Resmi Çin hanedanlıklarından biri sayılan Kuzey Wei Hanedanlığı zamanında Tabgaçlar On Altı Devlet dönemine son vererek tüm Kuzey ve Merkezî Çin’i kendi hâkimiyetleri altında yeniden birleştirdiler. Bu dönemde idarî anlamda birçok yenilik yapıldı ve Budizm Çin topraklarında yayıldı. 534 yılında ikiye ayrılan Kuzey Wei Hanedanlığı zamanında her ne kadar Çinlileşme yönünde büyük reformlar yapılmış olsa da, yine de geleneksel hayatlarına devam edenler sayesinde göçebe kültürü kendilerinden sonra kurulan hanedanlıklara aktarmayı başardılar. Dolayısıyla Chin Hanedanlığı ile T’ang Hanedanlığı arasındaki dönemde hem İslamiyetten Önceki Türk Tarihi hem de Eski Çin Tarihi açısından önemli bir köprü vazifesi gördüler.

Abstract

There is no an agreement at the present on the origin and the language of Tabgatchs called as “T’o-pa” by Chinese and also considered as a Turkish tribe in Divan-ı Lügâti’t-Türk. The given ideas are fundamentally the way in which their origin and language were thought to be Turkish or Mongolian. Although uncertainties are ubiquitous in Tabgatchs’ history, one thing is almost certain: they were ‘a confederation’ which composed of many tribes and there were just eight tribes at the time of their foundation, while their territory became larger and increased in number of these clans. Hun, Hsien-pi, T’u-yü-hun, Kao-ch’e, Juan-juan, Wu-huan and Yüeh-chih clans were among them which were recognized in this confederation. The lineage of Tabgatchs was based on the legendary of Yellow Emperor in the Wei-shu which is the main resource of Tabgatchs’ history. Their homeland was the area that lay between Amur River and Argun River. Tabgatchs, who settled in Inner Mongolia at first in the 2rd century and later on moved to south, founded Tai State in 315 and then Northern Wei Dynasty in 386. At the time of Northern Wei Dynasty entitled to one of the legitimate Chinese dynasties, Tabgatchs ended up Sixteen States era and reunified whole North and Central China under their own rule. In this period, many administrative renewals were made and Buddhism was spread to the Chinese territories. Although several great reforms took place with the purpose of sinicization during the Northern Wei Dynasty which separated to east and west in 534, still by virtue of those whom continued their traditional life, they succeeded in through the nomadic culture to the dynasties after themselves. Thus, in the period between Chin and T’ang Dynasties, they served as a bridge in terms of both Turkish History before Islam and Ancient Chinese History.