Tuna Kaan Taştan. Adilşahlar Devleti ve Portekiz Krallığı ile olan ilişkileri (Kuruluşundan I. Ali Adil Şah’ın ölümüne kadar). Doktora tezi (2020)

Tuna Kaan Taştan. Adilşahlar Devleti ve Portekiz Krallığı ile olan ilişkileri (Kuruluşundan I. Ali Adil Şah’ın ölümüne kadar). Doktora tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2020, XXX+516 s.

Özet

Tarihteki her olay, kendinden sonra gelen olayın sebebini teşkil eder. Bilinir ki bazı olaylar ise çok daha önemli sonuçlar doğurur, yeni bir devrin başlamasına neden olur. Türklerin İstanbul’u fethederek Roma İmparatorluğu’na son vermesi ve akabinde Akdeniz’deki donanmaları ile Akdeniz ticaretini de kontrol altına almaları Avrupalıları ticari açıdan farklı yollar bulmaya ve Doğu’nun zenginliklerini elde etmek için büyük maceralara atılmaya itmiştir. Bu itici güç ise, Osmanlı Devleti’nden çok uzakta eyleme dönüşmüştür. Avrupa’nın en batı ucunda ve Akdeniz ticaretinin en son noktasında bulunan Portekizliler, hem doğuda İspanya tarafından tehdit altında olduklarından, hem de doğu malları İber Yarımadası’nın batı ucundaki bu küçük krallığa çok geç ve pahalıya geldiğinden, yönlerini batıya, denizlere dönmek zorunda kaldılar. Böylece hem yeni bir Haçlı Seferi’nin fitilini ateşleyerek Papa’nın koruması altına girecekler, hem de Doğu’nun mallarını herkesten önce elde ederek bu zenginliği kendi ülkelerine getireceklerdi. Bu amaçla yola çıkan Portekiz denizcileri, yalnızca yeni bir deniz yolunu keşfetmekle kalmadılar, aynı zamanda birbirine uzak olan iki dünyayı kafa kafaya getirerek bu iki dünya için de yeni bir dönemin başlamasına sebep oldular. Vasco da Gama’nın Ümit Burnu’nu dolaşarak Hindistan’a ulaşması ve orada karşılaştıkları Türkler, tezimizin ana konusunu teşkil etmektedir. Portekizlilerin burada belki de en çok ilişki kurmuş oldukları hükümdarlık olan Adilşahlar Devleti, Batı Hindistan’daki Türk hükümdarlığının uç noktasını teşkil etmekteydi. Bir yandan bir Türk devletinin karakteristik özelliklerini yansıtırken, bir yandan yerel kültürün Türk kültürü ile harmanlanmış bir halini bünyesinde barındıran Adilşahlar Devleti, hem mimarisi, hem de gelişmiş kültürü ile bu topraklarda hala silinmemiş ve gelecekte de silinmeyecek bir Türk izi bırakmıştır. Çalışmamızda hem bu devletin tarihi ve yapısı incelenecek, hem de Portekizlilerin böyle yüksek bir kültür ve güçlü bir Türk devleti ile karşılaşmalarının sonucu olarak ortaya çıkan tarihi olaylar derinlemesine irdelenmeye çalışılacaktır.

Abstract

Every event in history constitutes the cause of the event that follows it. It is known that some events have far more important consequences, leading to the beginning of a new era. The conquest of Istanbul by the Turks, ending the Roman Empire, and subsequent control of the Mediterranean navy and the Mediterranean trade forced the Europeans to find different ways of trade and to embark on great adventures to obtain the riches of the East. This driving force turned into action far from the Ottoman Empire. Located at the western end of Europe and at the last point of the Mediterranean trade, the Portuguese were threatened by Spain in the east, and the goods of the East came to this small kingdom at the western end of the Iberian Peninsula too late and costly. Consequently, they had to turn their faces to the west, the sea. Thus, they would both be under the protection of the Pope by firing the wick of a new Crusade, and they would acquire the wealth of the East before others and bring this wealth to their country. Portuguese seafarers, who set out for this purpose, not only discovered a new maritime route, but also brought together two distant worlds, causing a new era for both these worlds. Vasco da Gama’s travel to India circumnavigating Cape of Good Hope, and the Turks they met there constitute the main subject of our thesis. The Sultanate of Adilshahis, which was perhaps the realm with which the Portuguese established the densest relations here, was the end point of the Turkish reign in West India. While reflecting the characteristics of a Turkish state on the one hand, the Adilshahis of Bijapur, which also incorporates a blend of local culture with Turkish culture, has left an indelible Turkish mark on this land, both with its architecture and its advanced culture. In this study, both the history and the structure of this state will be examined and the historical events that arise as a result of the encounter of the Portuguese with such a high culture and a strong Turkish state will be tried to be deeply explored.