TÜRK KADININA SEÇME ve SEÇİLME HAKKI VERİLİŞ SÜRECİNİN TÜRK BASININA YANSIMALARI: “İŞ HAYATINDA KADIN” MÜLAKATI ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 2, 401 – 425, 31.07.2024

Bilal Kas

Öz

Tanzimat’ın ilanından sonra kadının sosyal hayattaki yeriyle alakalı tartışmalar, zamanla Türk kadını lehine belli bir seviyeye ulaşır. Bu tartışmalar, Osmanlı’nın son senelerinde seçme ve seçilme hak arayışına evrilir ve Cumhuriyet’in ilanından sonra da fasılalarla devam eder. Afet İnan’ın 1929 senesinde Atatürk’ün onayını almasıyla kadınların seçme ve seçilme hakkına kavuşmaları da hızlanır. Aynı yıl Vakit gazetesinde yayımlanmaya başlayan “İş Hayatında Kadın” başlıklı mülakatların muhtevasından Türk kadınının sosyal konumu ve siyasi haklarına ilişkin çeşitli sonuçlara varılır. Mülakatlardan hareketle devrin sosyal ve siyasi hayatının ve erkek egemen iktidarının yansımaları ile Cumhuriyet Dönemi feminizm faaliyetlerinin beraber değerlendirilmesi yapılmış olur. Mülakatlarda anlatılanlar yeri geldikçe ve derinlemesine inmeden roman, hatıra ve aynı günlerdeki süreli yayınlardaki haberlerle desteklenmiştir. Özellikle devrin önde gelen kadınlarının kendi hak ve hürriyetleri hakkında fikir yürüttükleri mülakatların değerlendirildiği bu makalede siyasi erk, devrin önde gelen erkek simalarının fikirleri, toplumsal cinsiyet kabulleri, kültürel kodlar genelde kadın hakları, özelde ise seçme ve seçilme hakları noktasında karşılaştırılmalı yorumlanmıştır. Böylelikle Türk kadınının TBMM’de 1935’ten 2023 senesine kadar temsil kabiliyetinin neden erkek milletvekili sayısına göre yetersiz olduğu konusuna da yorumlar getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Atatürk Devri basını, Erken Dönem Cumhuriyet Feminist Hareketleri, Seçme ve Seçilme Hakkı, Toplumsal Cinsiyet, Vakit Gazetesi.

Etik Beyan

Etik beyanı gerektirecek bir çalışma değildir.

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Teşekkür

yok

Kaynakça

• Adıvar, Halide E. (1970). Mor salkımlı ev. İstanbul: Atlas Kitabevi.
• Afetinan, A. (1982). Tarih boyunca Türk kadınının hak ve görevleri. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Agâh S. (1929). Nakiye h. ne diyor?. Vakit, 31 Mart 1929, 1- 2.
• Agâh S. (1929). Bir zevk meselesi. Vakit, 2 Nisan 1929, 1- 2.
• Agâh S. (1929). Çocukken gelen his. Vakit, 4 Nisan 1929, 1.
• Agâh S. (1929). Tufeyli kadın satılıktır. Vakit, 5 Nisan 1929, 1- 3.
• Agâh S. (1929). Hukuk kuvvetli bir idealimdi. Vakit, 6 Nisan 1929, 1- 4.
• Agâh S. (1929). Merak ve tecessüs. Vakit, 7 Nisan 1929, 1- 3.
• Agâh S. (1929). Bu sırf meslek aşkı. Vakit, 8 Nisan 1929, 1- 4.
• Agâh S. (1929). Kadın çalışmamalıdır. Vakit, 10 Nisan 1929, 1- 3.
• Agâh S. (1929). Mektebe girmem çok tuhaf oldu. Vakit, 11 Nisan 1929, 1- 4.
• Agâh S. (1929). Siyasi hak istiyoruz. Vakit, 12 Nisan 1929, 1- 2.
• Agâh S. (1929). Bir erkek düşmanlığı. Vakit, 15 Nisan 1929, 1- 5.
• Agâh S. (1929). Kadına bütün ikbal yolları açılmıştır. Vakit, 16 Nisan 1929, 1- 2.
• Agâh S. (1929). İş hayatında kadın ekmek parası için çalışan kadındır. Vakit, 18 Nisan 1929, 1- 2.
• Agâh S. (1929). Askere bile giderim. Vakit, 20 Nisan 1929, 1- 3.
• Agâh S. (1929). Kadın kadındır, erkek erkek. Vakit, 21 Nisan 1929, 1- 4.
• Agâh S. (1929). Kadın vatman bile olmalı!. Vakit, 22 Nisan 1929, 1- 2.
• Agâh S. (1929). Çalışmaya mecbur olmak. Vakit, 23 Nisan 1929, 1- 5.
• Agâh S. (1929). Kadın vatman olmaz!. Vakit, 26 Nisan 1929, 1- 4.
• Argunşah, H. (2002). Şükûfe Nihal. Ankara: Akçağ Yayınları.
• [Baraner], Suat D. (2018). Bu roman olan şeylerin romanıdır. İstanbul: İthaki Yayınları.
• [Baraner], Suat D. (2019). Emine. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Berktay, F. (2010). Tarihin cinsiyeti. İstanbul: Metis Yayınları.
• Bir Kari. (1930). Böyle mi olmalıydı?. Yarın, 13 Nisan 1930, 3.
• Doğramacı, E. (1985). Cumhuriyet döneminde Türk kadını. Erdem, 1/1, 111- 124.
• Gülsüm N. (1929). Kadınlarımız ve intihap hakları. Vakit, 7 Nisan 1929, 2.
• Güneş, Z. (2012). Kadınların seçme-seçilme hakkı konusunda Halide Edip’le yapılan bir söyleşi. The Journal of Academic Social Science Studies, 5/2, 157- 162.
• Gündüz, A. (1930). Çapkın kız. İstanbul: Muallim Ahmet Halit Kitaphanesi.
• Gündüz, A. (1945). Tank tango. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Gürpınar, Hüseyin R. (2012). Billur kalp. İstanbul: Everest Yayınları.
• İmzasız (1927). 10- 23 temmuz hürriyet bayramı. Cumhuriyet, 23 Temmuz 1927, 1.
• İmzasız (1927). Artık bunlara ihtiyacım yok. İkdam, 5 Mart 1929, 1.
• İmzasız. (1929). Kadın mübaşir işe başladı. Vakit, 31 Mart 1929, 4.
• İmzasız. (1929). Bu gece Maksim’de bir Türk artisti numaralara başlıyor. Vakit, 5 Nisan 1929, 1- 2.
• İmzasız. (1929). İclal h. Vakit, 7 Nisan 1929, 1.
• İmzasız. (1929). Kadın birliği intihabata hazırlanıyor. Vakit, 11 Nisan 1929,1- 2.
• İmzasız. (1929). Kadınlar hazırlanıyorlar. Vakit, 3 Mayıs 1929, 1- 5.
• İmzasız. (1929). Kadınlar. Vakit, 31 Mayıs 1929, 3.
• İmzasız. (1929). Kadınlar kongresi murahhasımız. Cumhuriyet, 28 Haziran 1929, 1- 2.
• İmzasız. (1929). Kadın erkeğe mağlup olmak için yaratılmıştır. Vakit, 4 Nisan 1929, 1.
• İmzasız. (1929). Afet Hanım’ın konferansı. Vakit, 4 Nisan 1929, 1.
• İmzasız. (1929). Kadınlar ve mebusluk. Akşam, 27 Teşrinievvel 1933, 2.
• İmzasız. (1929). Fransız kadınları Türk kadınına gıpta ediyorlar. Milliyet, 25 Kânunuevvel 1934, 2.
• İmzasız. (1935). Kadın saylav olursa. Cumhuriyet, 26 Ocak 1935, 1- 5.
• İmzasız. (1935). Kadın saylav olursa. Cumhuriyet, 31 Ocak 1935, 1- 3.
• İmzasız. (1935). Kadın saylav olursa. Cumhuriyet, 7 Şubat 1935, 5.
• İmzasız. (1935). Kadınlar saylav seçilince. Son Posta, 15 Kânunuevvel 1935, 2.
• Kas, B. (2022). Cumhuriyet'in onuncu yılı münasebetiyle yazılan romanlarda Cumhuriyet Bayramı ve rejime methiye: Aka Gündüz örneği, 4. Uluslararası 29 Ekim Bilimsel Araştırmalar Sempozyumu’nda sunulan bildiri, (47- 57), İksad Puplications.
• Kırkpınar, L. (2001). Türkiye’de toplumsal değişme ve kadın. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Kondiyoti, D. (1993). Ataerkil örüntüler: Türk toplumunda erkek egemenliğinin çözümlenmesine yönelik notlar. İçinde. Ş. Tekeli (Haz.), 1980’ler Türkiye’sinde kadın bakış açısından kadınlar (367- 382), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kurnaz, Ş. (2011). Yenileşme sürecinde Türk kadını. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Oruz, İffet H. (1986). Türkiye’de kadın devrimi. İstanbul: Gül Matbaası.
• Öztamur, P. (2002). Cumhuriyet’in ilk yıllarında güzellik yarışmaları ve feminen kadın kimliğinin kuruluşu. Toplumsal Tarih, 99, 46- 53.
• Robins, A. (2023). Meclis'te kadın milletvekillerinin sayısı neden istenen düzeyde değil?. https://www.bbc.com/turkce/articles/cn0e1je0zm6o- Erişim Tarihi: 18. 05. 2023
• Saktanber, A. (2009). Kemalist kadın hakları söylemi. İçinde. Modern Türkiye’de siyasi düşünce, Kemalizm, Cilt 2, (323- 333), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sertel, S. (2019). Kadınlığa dair 100. yılında Sabiha Sertel’in büyük mecmua yazıları. H. Erdem (Der.), İstanbul: Sel Yayınları.
• Şahin, Z. (2022). Türkiye’de seçimlerin cinsiyeti: cumhuriyetin ilk yıllarından günümüze milletvekili genel seçimleri ve kadın temsili (1935- 2018). Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11/ 29, 73- 96.
• Şıvgın, H. (1998). Atatürk ve Türk kadın hakları. Erdem, 11/31, 245- 258.
• Tek, Z. (2017). Safiye Erol’un yazılarında kadının aile ve toplum içindeki rolü. Gazi Türkiyat, 21,163- 179.
• Tekeli, Ş. (1998). Birinci ve ikinci dalga feminist hareketlerin karşılaştırmalı incelemesi üzerine bir deneme. İçinde. 75 yılda kadınlar ve erkekler, Ayşe B. Hacımirzaoğlu, (Ed.), (337- 345), İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Tekin, Nil T. (2002). Türk kadınının saylavlık konusuna yaklaşımı. Toplumsal Tarih, 99, 36- 40.
• Toprak, Z. (2002). Cumhuriyet erkeğinin kadın imgesi. Toplumsal Tarih, 99, 2002, 15- 19.
• Zihnioğlu, Y. (2016). Kadınsız inkılap. İstanbul: Metis Yayınları.
• Zorlutuna, Halide N. (1978). Bir devrin romanı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• İncelenen Süreli Yayınlar:
• Akşam Cumhuriyet İkdam Son Posta Vakit Yarın

Reflections of the Process of Giving the Right to Vote and Be Elected to Turkish Women on the Turkish Press: An Example of the “Women in Business Life” Interview

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 2, 401 – 425, 31.07.2024

Bilal Kas

Öz

After the proclamation of the Tanzimat, the discussions about the place of women in social life reached a certain level in favor of Turkish women over time. These debates evolved into the search for the right to vote and be elected in the last years of the Ottoman Empire and continued with chapters after the proclamation of the Republic. With the approval of Atatürk in 1929, Afet İnan accelerated women’s right to vote and be elected. From the content of the interviews titled “Women in Business Life”, which started to be published in the newspaper Vakit in the same year, various conclusions were reached regarding the social position and political rights of Turkish women. Based on the interviews, the reflections of the social and political life and male-dominated power of the period and the activities of feminism in the Republican Period are evaluated together. What was told in the interviews was supported by novels, memoirs and news in periodicals of the same days. In this article, in which the interviews of the leading women of the period about their rights and freedoms were evaluated, political power, the ideas of the leading male figures of the period, gender acceptances, cultural codes were interpreted comparatively in terms of women’s rights in general and the right to vote and be elected in particular. Thus, comments were also made on why the representation of Turkish women in the Grand National Assembly of Turkey from 1935 to 2023 was insufficient compared to the number of male deputies.

Anahtar Kelimeler

The Press of The Atatürk Era, The Early Republican Feminist Movements, The Right to Vote, Gender, Vakit Newspaper.

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Adıvar, Halide E. (1970). Mor salkımlı ev. İstanbul: Atlas Kitabevi.
• Afetinan, A. (1982). Tarih boyunca Türk kadınının hak ve görevleri. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Agâh S. (1929). Nakiye h. ne diyor?. Vakit, 31 Mart 1929, 1- 2.
• Agâh S. (1929). Bir zevk meselesi. Vakit, 2 Nisan 1929, 1- 2.
• Agâh S. (1929). Çocukken gelen his. Vakit, 4 Nisan 1929, 1.
• Agâh S. (1929). Tufeyli kadın satılıktır. Vakit, 5 Nisan 1929, 1- 3.
• Agâh S. (1929). Hukuk kuvvetli bir idealimdi. Vakit, 6 Nisan 1929, 1- 4.
• Agâh S. (1929). Merak ve tecessüs. Vakit, 7 Nisan 1929, 1- 3.
• Agâh S. (1929). Bu sırf meslek aşkı. Vakit, 8 Nisan 1929, 1- 4.
• Agâh S. (1929). Kadın çalışmamalıdır. Vakit, 10 Nisan 1929, 1- 3.
• Agâh S. (1929). Mektebe girmem çok tuhaf oldu. Vakit, 11 Nisan 1929, 1- 4.
• Agâh S. (1929). Siyasi hak istiyoruz. Vakit, 12 Nisan 1929, 1- 2.
• Agâh S. (1929). Bir erkek düşmanlığı. Vakit, 15 Nisan 1929, 1- 5.
• Agâh S. (1929). Kadına bütün ikbal yolları açılmıştır. Vakit, 16 Nisan 1929, 1- 2.
• Agâh S. (1929). İş hayatında kadın ekmek parası için çalışan kadındır. Vakit, 18 Nisan 1929, 1- 2.
• Agâh S. (1929). Askere bile giderim. Vakit, 20 Nisan 1929, 1- 3.
• Agâh S. (1929). Kadın kadındır, erkek erkek. Vakit, 21 Nisan 1929, 1- 4.
• Agâh S. (1929). Kadın vatman bile olmalı!. Vakit, 22 Nisan 1929, 1- 2.
• Agâh S. (1929). Çalışmaya mecbur olmak. Vakit, 23 Nisan 1929, 1- 5.
• Agâh S. (1929). Kadın vatman olmaz!. Vakit, 26 Nisan 1929, 1- 4.
• Argunşah, H. (2002). Şükûfe Nihal. Ankara: Akçağ Yayınları.
• [Baraner], Suat D. (2018). Bu roman olan şeylerin romanıdır. İstanbul: İthaki Yayınları.
• [Baraner], Suat D. (2019). Emine. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Berktay, F. (2010). Tarihin cinsiyeti. İstanbul: Metis Yayınları.
• Bir Kari. (1930). Böyle mi olmalıydı?. Yarın, 13 Nisan 1930, 3.
• Doğramacı, E. (1985). Cumhuriyet döneminde Türk kadını. Erdem, 1/1, 111- 124.
• Gülsüm N. (1929). Kadınlarımız ve intihap hakları. Vakit, 7 Nisan 1929, 2.
• Güneş, Z. (2012). Kadınların seçme-seçilme hakkı konusunda Halide Edip’le yapılan bir söyleşi. The Journal of Academic Social Science Studies, 5/2, 157- 162.
• Gündüz, A. (1930). Çapkın kız. İstanbul: Muallim Ahmet Halit Kitaphanesi.
• Gündüz, A. (1945). Tank tango. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Gürpınar, Hüseyin R. (2012). Billur kalp. İstanbul: Everest Yayınları.
• İmzasız (1927). 10- 23 temmuz hürriyet bayramı. Cumhuriyet, 23 Temmuz 1927, 1.
• İmzasız (1927). Artık bunlara ihtiyacım yok. İkdam, 5 Mart 1929, 1.
• İmzasız. (1929). Kadın mübaşir işe başladı. Vakit, 31 Mart 1929, 4.
• İmzasız. (1929). Bu gece Maksim’de bir Türk artisti numaralara başlıyor. Vakit, 5 Nisan 1929, 1- 2.
• İmzasız. (1929). İclal h. Vakit, 7 Nisan 1929, 1.
• İmzasız. (1929). Kadın birliği intihabata hazırlanıyor. Vakit, 11 Nisan 1929,1- 2.
• İmzasız. (1929). Kadınlar hazırlanıyorlar. Vakit, 3 Mayıs 1929, 1- 5.
• İmzasız. (1929). Kadınlar. Vakit, 31 Mayıs 1929, 3.
• İmzasız. (1929). Kadınlar kongresi murahhasımız. Cumhuriyet, 28 Haziran 1929, 1- 2.
• İmzasız. (1929). Kadın erkeğe mağlup olmak için yaratılmıştır. Vakit, 4 Nisan 1929, 1.
• İmzasız. (1929). Afet Hanım’ın konferansı. Vakit, 4 Nisan 1929, 1.
• İmzasız. (1929). Kadınlar ve mebusluk. Akşam, 27 Teşrinievvel 1933, 2.
• İmzasız. (1929). Fransız kadınları Türk kadınına gıpta ediyorlar. Milliyet, 25 Kânunuevvel 1934, 2.
• İmzasız. (1935). Kadın saylav olursa. Cumhuriyet, 26 Ocak 1935, 1- 5.
• İmzasız. (1935). Kadın saylav olursa. Cumhuriyet, 31 Ocak 1935, 1- 3.
• İmzasız. (1935). Kadın saylav olursa. Cumhuriyet, 7 Şubat 1935, 5.
• İmzasız. (1935). Kadınlar saylav seçilince. Son Posta, 15 Kânunuevvel 1935, 2.
• Kas, B. (2022). Cumhuriyet'in onuncu yılı münasebetiyle yazılan romanlarda Cumhuriyet Bayramı ve rejime methiye: Aka Gündüz örneği, 4. Uluslararası 29 Ekim Bilimsel Araştırmalar Sempozyumu’nda sunulan bildiri, (47- 57), İksad Puplications.
• Kırkpınar, L. (2001). Türkiye’de toplumsal değişme ve kadın. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Kondiyoti, D. (1993). Ataerkil örüntüler: Türk toplumunda erkek egemenliğinin çözümlenmesine yönelik notlar. İçinde. Ş. Tekeli (Haz.), 1980’ler Türkiye’sinde kadın bakış açısından kadınlar (367- 382), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kurnaz, Ş. (2011). Yenileşme sürecinde Türk kadını. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Oruz, İffet H. (1986). Türkiye’de kadın devrimi. İstanbul: Gül Matbaası.
• Öztamur, P. (2002). Cumhuriyet’in ilk yıllarında güzellik yarışmaları ve feminen kadın kimliğinin kuruluşu. Toplumsal Tarih, 99, 46- 53.
• Robins, A. (2023). Meclis'te kadın milletvekillerinin sayısı neden istenen düzeyde değil?. https://www.bbc.com/turkce/articles/cn0e1je0zm6o- Erişim Tarihi: 18. 05. 2023
• Saktanber, A. (2009). Kemalist kadın hakları söylemi. İçinde. Modern Türkiye’de siyasi düşünce, Kemalizm, Cilt 2, (323- 333), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sertel, S. (2019). Kadınlığa dair 100. yılında Sabiha Sertel’in büyük mecmua yazıları. H. Erdem (Der.), İstanbul: Sel Yayınları.
• Şahin, Z. (2022). Türkiye’de seçimlerin cinsiyeti: cumhuriyetin ilk yıllarından günümüze milletvekili genel seçimleri ve kadın temsili (1935- 2018). Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11/ 29, 73- 96.
• Şıvgın, H. (1998). Atatürk ve Türk kadın hakları. Erdem, 11/31, 245- 258.
• Tek, Z. (2017). Safiye Erol’un yazılarında kadının aile ve toplum içindeki rolü. Gazi Türkiyat, 21,163- 179.
• Tekeli, Ş. (1998). Birinci ve ikinci dalga feminist hareketlerin karşılaştırmalı incelemesi üzerine bir deneme. İçinde. 75 yılda kadınlar ve erkekler, Ayşe B. Hacımirzaoğlu, (Ed.), (337- 345), İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Tekin, Nil T. (2002). Türk kadınının saylavlık konusuna yaklaşımı. Toplumsal Tarih, 99, 36- 40.
• Toprak, Z. (2002). Cumhuriyet erkeğinin kadın imgesi. Toplumsal Tarih, 99, 2002, 15- 19.
• Zihnioğlu, Y. (2016). Kadınsız inkılap. İstanbul: Metis Yayınları.
• Zorlutuna, Halide N. (1978). Bir devrin romanı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• İncelenen Süreli Yayınlar:
• Akşam Cumhuriyet İkdam Son Posta Vakit Yarın

Toplam 66 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Kaynak Göster

Download or read online: Click here