| Tez Künye | Durumu | ||
| Türkçede ekleme dışı sözcük yapımı ve sözlükselleşme / Word – formation without affixation and lexicalization in Turkish Yazar:İSA SARI Danışman: PROF. DR. ÜLKÜ ÇELİK ŞAVK Yer Bilgisi: Hacettepe Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı / Türk Dili Bilim Dalı Konu:Dilbilim = Linguistics ; Türk Dili ve Edebiyatı = Turkish Language and Literature Dizin:Dil bilgisi-sözcük türleri = Grammar-word types ; Dilbilgisi = Grammar ; Söz varlığı = Vocabulary ; Sözcük türetme = Vocabulary derivation ; Sözcükbilim = Logology ; Sözcükleştirme = Lexicalization ; Türkçe = Turkish | Onaylandı Doktora Türkçe 2015 204 s. | ||
| Dil etkileşimleri, daha özel olarak da dil etkilenmeleri, çeşitli boyutlarda dil içi değişimlere yol açar ve bu değişimler sonucunda başta sözvarlığı olmak üzere pek çok seviyede farklılaşma ve çeşitlenme görülür. Bu farklılaşma ve çeşitlenmeler ise, dilde daha önce örneği bulunmayan süreçlerle sözcük biçimlenmelerine yol açabilir. Türkçede de, özellikle kitle iletişim araçlarının yaygınlaşmasıyla beraber, daha önce türetken nitelikte bulunmayan karma, kırpma, başharfleştirme gibi bazı sözcük oluş(tur)um mekanizmaları artık daha işlek bir şekilde kullanılır hâle gelmiştir. Dolayısıyla Türkçenin biçimbilgisel yapısında farklılaşmalar görülmeye başlanmış; buna bağlı olarak, Türkçede sözcük yapımına ve sözvarlığına farklı bir açıdan, daha geniş bir perspektiften yaklaşma zorunluluğu doğmuştur. Dil içi veya dıl dışı değişimlere bağlı olarak sözvarlığındaki çeşitlenmeler noktasında sözlükselleşme, gerek eşzamanlı gerek artzamanlı bakış açıları etrafında anlam bütünlüğüne sahip karmaşık unsurlar ortaya çıkaran ve sözcük envanterine yeni unsurlar katan bir mekanizmayı tanımlamakta kullanılır. Dilbilgiselleşme süreci yeni işlevsel unsurlar oluştururken veya var olan işlevsel unsurların işlevsellik seviyesini artırırken, sözlükselleşme süreci sonucunda işlevselden daha çok, anlamsal içeriğe sahip sözlüksel görünüm sunan bütüncül yapılar ortaya çıkar veya mevcut sözlüksel yapılar hem anlam hem de yapı bakımından daha geçirimsiz, diğer bir ifadeyle, anlamca tahmin edilemez hâle gelir. Dolayısıyla dar anlamda sözlükselleşme, sözvarlığındaki sapmaları ve farklılaşmaları açıklama, bunları yapı ve anlam başta olmak üzere çeşitli ölçütlere göre sınıflandırma vazifesi görür. Bu çalışmada, Türkçenin sözcük oluşturma mekanizmasındaki güncel eğilimler ele alınmış ve sözlükselleşme olgusu bütüncül bir yaklaşımla değerlendirilerek dilin genel eğilimi olmayan bazı sözvarlığı çeşitlenmeleri belli modeller ve formüller çerçevesinde sınıflandırmaya tabi tutulmuştur. | |||
| Language contact and especially language influence can cause language-internal changes in various aspects mainly on the level of lexicon, and several differentiations, diversifications can be observed due to these changes. The influence can also bring about some word-formation processes that can not be observed distinctively in the language before. For instance, some morphological or morphosyntactical mechanisms like blending, clipping or acronym which are not productive before have been started to be used more productively in Turkish and certain differentiations have been observed on the level of morphological operations in Turkish recently. Therefore, the necessity for a distinctive evaluation of the word-formation processes and the lexicon in Turkish from different aspects have occured. Lexicalization in the context of language-internal or language-external changes in lexicon is a process which has been evaluated either synchronic or diachronic viewpoints. This process ends up with integrated, complex lexical items which can not be considered as regular formations on the level of the lexicon in its narrow sense. The grammaticalization process ends up with new functional grammatical items or creates more grammatical items from existing ones, but the outcomes of lexicalization, in contrast, are meaningful lexical items which are mostly opaque, that is to say, semantically unpredictable through their forms and have to be evaluated holistically. The lexicalization process, hence, serves as a way to explain diversions and differentiations in the lexicon, and classify them through various criteria mainly form and meaning. In this work, current tendencies on the word-formation mechanisms, as well as the lexicalization processes in Turkish are evaluated. By this means, some lexical formations which are not widespread attitudes in Turkish are tried to be explained and classified through specific patterns and formulas. | |||