TÜSTERÎ, Nasrullah b. Ahmed

Tüster (Şüşter) asıllı olup 733 (1333) yılında Bağdat’ta doğdu. Sehâvî’nin verdiği bu tarihe karşılık İbn Hacer 730’da (1330) dünyaya geldiğini belirttikten sonra 733’te doğduğuna dair bir kaydı da zikreder. Küçük yaşta babasını kaybedince şehrin önde gelen âlimlerinden Ahmed es-Sekkâ’nın himayesinde yetişti ve ondan Kur’an öğrendi. Hocasının oğlu Şemseddin Muhammed İbnü’s-Sekkâ ile Şemseddin İbn Bektaş, Cemâleddin Abdüssamed b. İbrâhim el-Hudarî, Ebû Bekir b. Muhammed es-Sincârî, Hüseyin b. Sâlâr el-Gaznevî, Bedreddin Muhammed b. Ali el-Erbilî, Şemseddin Muhammed b. Yûsuf el-Kirmânî’den Arap dili, fıkıh, fıkıh usulü ve hadis okudu. Devrin meşhur Hanbelî fakihlerinden oldu. Bağdat’ta Mescidü Yânis ile Müstansıriyye ve Mücâhidiyye medreselerinde hadis dersleri verdi. Timur’un Bağdat üzerine sefer düzenlemesi yüzünden 789 (1387) yılında oradan ayrılıp Dımaşk’a göç etti. Bir yıl sonra oğlu Muhibbüddin Ahmed’in davetiyle gittiği Kahire’de yerleşti, öğretim ve fetva ile meşgul oldu. Berkūkıyye Medresesi’nde hadis ve ardından Hanbelî fıkhı müderrisliğine getirildi. İbn Hacer el-Askalânî onunla beraber bulunduğunu ve ilminden faydalandığını belirtir. Oğlu Kādılkudât Muhibbüddin Ahmed ve hocasının oğlu Takıyyüddin İbnü’l-Kirmânî kendisinden ders aldı. Tüsterî uzun bir hastalık döneminden sonra 20 Safer 812 (4 Temmuz 1409) tarihinde Kahire’de vefat etti. Bazı kaynaklarda Hanefî fakihi diye anılması (Hediyyetü’l-ʿârifîn, II, 493; Mv.AU, IV, 462) doğru değildir.

Eserleri. 1. Ḥâşiye ʿalâ Tenḳīḥi’z-Zerkeşî. Bedreddin ez-Zerkeşî’nin et-Tenḳīḥ fî elfâẓi’l-Câmiʿi’ṣ-ṣaḥîḥ adlı eseri üzerine kaleme alınmıştır (Beyazıt Devlet Ktp., Veliyyüddin Efendi, nr. 1151, vr. 133-290; Köprülü Ktp., Fâzıl Ahmed Paşa, nr. 1591, vr. 106-132; Sezgin, I, 120).

2. Enîsü’l-ġarîb ve celîsü’l-edîb. Garîbü’l-Kur’ân’a dairdir (Beyazıt Devlet Ktp., Bayezid, nr. 6801; bir başka nüshası Bağdat’ta Abbas el-Azzâvî’nin kütüphanesindedir; bk. İbn Humeyd, III, 1152). Kaynaklarda Naẓmü ġarîbi’l-Ḳurʾân diye anılan eser de bu kitap olmalıdır.

3. Manẓûmetü’l-ʿavâmili’l-miʾe. Abdülkāhir el-Cürcânî’ye ait eserin manzum şeklidir (Brockelmann, GAL, I, 342; Beyazıt Devlet Kütüphanesi’nde [Bayezid, nr. 6391] Buġyetü’l-ʿâmil fî naẓmi’l-ʿAvâmil adıyla kayıtlıdır, 79^b-81^b varakları).

4. Urcûze fi’l-ferâʾiż (Manẓûmetü’l-ferâʾiż). Osman b. Ahmed en-Necdî 100 beyitlik bu eseri şerhetmiştir (yazma nüshası için bk. Habeşî, I, 137; Küveyt el-mevsûatü’l-fıkhiyye Ktp., nr. 197).

5. Ḥâşiye ʿalâ Fürûʿi İbn Müfliḥ. Şemseddin İbn Müflih’in Hanbelî fıkhına dair eserinin hâşiyesidir.

6. Şerḥu Müntehe’s-sûl ve’l-emel. İbnü’l-Hâcib’in fıkıh usulüne dair eserinin şerhidir; Tüsterî bu eseri ayrıca ihtisar etmiştir (Hediyyetü’l-ʿârifîn, II, 493; Habeşî, III, 1584).

7. Muḫtaṣarü’n-Nuḳūd ve’r-rudûd. Şemseddin el-Kirmânî’nin fıkıh usulüne dair eserinin muhtasarıdır (Brockelmann, GAL Suppl., II, 212).

8. Manẓûme fi’l-fıḳh. İbn Ebü’s-Serî diye bilinen Sirâceddin Hüseyin b. Yûsuf ed-Düceylî’nin el-Vecîz adlı eserinin manzum şekli olup Naẓmü’l-Vecîz adıyla anılır (6 veya 7000 beyittir).

9. Medâʾiḥ nebeviyye.

BİBLİYOGRAFYA

Makrîzî, es-Sülûk, IV, 128.

İbn Hacer, İnbâʾü’l-ġumr, VI, 196-197.

a.mlf., el-Mecmaʿu’l-müʾesses li’l-muʿcemi’l-müfehres (nşr. Yûsuf Abdurrahman el-Mar‘aşlî), Beyrut 1415/1994, III, 353-356.

Sehâvî, eḍ-Ḍavʾü’l-lâmiʿ, II, 234, 235-236; X, 198.

İbn Tağrîberdî, en-Nücûmü’z-zâhire (nşr. M. Hüseyin Şemseddin), Beyrut 1413/1992, XIII, 127.

Ebü’l-Yümn el-Uleymî, el-Menhecü’l-aḥmed (nşr. M. Muhyiddin Abdülhamîd), Beyrut 1403/1983, V, 200.

Şevkânî, el-Bedrü’ṭ-ṭâliʿ, II, 316.

İbn Humeyd, es-Süḥubü’l-vâbile ʿalâ ḍarâʾiḥi’l-Ḥanâbile (nşr. Bekir b. Abdullah Ebû Zeyd – Abdurrahman b. Süleyman el-Useymîn), Beyrut 1416/1996, III, 1149-1152.

Brockelmann, GAL, I, 342; II, 211; Suppl., II, 212.

Hediyyetü’l-ʿârifîn, II, 493.

Nâcî Ma‘rûf, Târîḫu ʿulemâʾi’l-Müstanṣıriyye, Kahire 1396/1976, I, 252-253.

Sâlih b. Abdülazîz İbn Useymîn, Teshîlü’s-sâbile li-mürîdi maʿrifeti’l-Ḥanâbile (nşr. Bekir b. Abdullah Ebû Zeyd), Beyrut 1421/2000, III, 1275-1276.

Abdullah b. Muhammed b. Ahmed et-Tarîkī, Muʿcemü muṣannefâti’l-Ḥanâbile, Riyad 1422/2001, IV, 273-277.

Abdullah Muhammed el-Habeşî, Câmiʿu’ş-şürûḥ ve’l-ḥavâşî, Ebûzabî 1425/2004, I, 137, 402-403; III, 1584.

Nizâr Muhammed Kādir, “et-Tüsterî, Celâl”, Mv.AU, IV, 462-463.