Ümit Çağdaş. Miftāḥu’l-Ma’ānī (çeviri, metin). Yüksek lisans tezi (2019)

Ümit Çağdaş. Miftāḥu’l-Ma’ānī (çeviri, metin). Yüksek lisans tezi. Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019, VI+381 s.

Özet

Dünya edebiyatının en zengin edebiyatlarından biri olan Klasik Türk Edebiyatı, bu özelliğini hiç şüphesiz bu sahada verilen eserlerin çokluğuyla elde etmiştir. Değişik türlerde çok sayıda eserler verilen bu alanda sözlük çalışmaları önemli yer tutar. Sanat eserlerini çağının aynası olarak kabul edersek sözlükler de bu eserlerin anlaşılmasına katkıda bulunan ve yazıldığı dönemin kelime hazinesine ve gramer yapısına ışık tutan önemli kaynaklardır.

Tezimize esas olan eser, Ankara Milli Ktp., A. Ötüken 432 Numarada Miftāḥu’l-Ma’ānī adıyla kayıtlı XV. yüzyılda Fevri b. ‘Abdullah tarafından yazılmış Farsça-Türkçe mensur bir sözlüktür. Tezimizin giriş bölümümde mensur sözlükler hakkında bilgi verdikten sonra ikinci bölümde yazar hakkında bilgi verilmektedir. Üçüncü bölümde ise çalışmamıza esas olan eserin, muhtevası, dil ve anlatım özellikleri bakımından tanıtıldı. Son bölümde ise eserin transkripsiyonlu metni yer almaktadır. Transkripsiyonlu metnin sonuna metnin başında yer alan notlar eklenmiştir. Metinde yer alan derkenar notları da dipnotlarda gösterilmiştir. Okuyucuya kolaylık olsun diye Farsça-Türkçe ve Türkçe-Farsça bir manzum sözlük hazırlandı. Daha sonra eserin yazıldığı dönemde kullanılan ama günümüzde kullanılmayan bazı Türkçe kelimelerin anlamlarını da bir dizin halinde verildi.

Abstract

Classical Turkish Literature which is one of the riches literatures of World Literature has gained this feature by many number of works carried out in this field. Dictionary works have an importand place in the mentioned field in wich numerous works have been carried out. İf we consider masterpieces as a mirror of their era, dictionaries are importanrt sources which help these woks to be understood and shed light on vocabulary and grammatical structures of the age these works were written.

The work that is fundemental to my thesisise Persian-Turkish dictionary which is registered with name Miftāḥu’l-Ma’ānī in Ankara public library, A. Number 432, written by Fevri b. Abdullah in 15th century. In the indroduction part of the thesis, after giuing information about prose dictionaries, some information is given about the writer in the second part. In the third section, the contend of the work that is fundemental to our thesis is introduced in terms of language end expression. And in the last part transcripted text of the work take place. The notes that take place in the beginning of the text are added at the end of the transcripted text. The apostil notes in the text are shown in post script part. To help the reader in reading a Persian-Turkish, Turkish-Persian dictionary is prepared. And it’s found suitable to give the Turkish meanings of the words that were used at the time of the work was prepared but no longer used as index.

Keywords: Miftāḥu’l-Ma’ānī, Miftahu’l-Ma’ani, Miftahü’l-Ma’ani, Miftah əl-maani, Miftah-ül-maani, Miftahul-maani, Miftah-ul maani, Miftahul maani, Miftah-ul-maani, Мифтах ал-маани, Мифтах ул-маани, Мифтах аль-маани, Мифтах уль-маани, Мифтах-ул-маани, Мифтах-уль-маани.

Not: çalışma konusu olan eser “aĥvec-i ‘İbādullāh Fevri b. ‘Abdullāh” tarafından H. 892 / M. 1487 yılında te’lif edilmiştir.